Türkçe Film İsimleri Orijinallerinden Neden Çok Farklı?

Ülkemizde vizyona girecek olan yabancı sinema isimleri, Türkçeye çevrilirken yaşadığı değişimin en büyük sebebi gişe kaygısı.

Neredeyse tüm sinema yapımcılarının temel emeli, gişe başarısı elde etmektir. Hiçbir üretimci, önemli bir sermaye harcadığı sinemadan zarar etmek istemez. Olağan ki işin maddi boyutundansa sanat boyutunu önemseyen üretimci ve direktörler yok değil. Lakin sistem, genel olarak bu halde. Birtakım örnek çeviriler üzerinden mevzuyu daha uygun anlayalım.

Eternal Sunshine of the Spotless Mind (Sil Baştan)

Film ismi Türkçeye çevrilirken sinemanın konusuyla irtibatlı olmasına epeyce ehemmiyet verilir. Sinemanın posterinden ve isminden epey etkilenen önemli bir izleyici kitlesi var. İzleyeceği sineması seçerken bu iki etmen kararlarını şekillendiriyor.

Belki de en çok dalga konusu olmuş çevirilerin başındaysa bu sinema geliyor. Türkçe çevirisine baktığımız vakit sineması izleyenler anlayacaktır ki sinemanın bahsiyle çok ilgili bir isim seçilmiş. Sinema, ayrıldığı sevgilisinden kalan anılarını sildiren bir adamın kıssasını anlatıyor.

İsmini Alexandre Pope’nin bir şiirinden alan ve birebir çeviri yaptığımız vakit “Lekesiz/Arınmış Zihnin Sonsuz Gün Işığı” olması gerekirdi. Sinemanın hususuyla kısmen irtibatlı üzere görünse de bu isim riskli bir tercih olurdu.

Sweet November (Kasımda Aşk Başkadır)

Film isimleri çevrilirken ülke kültürü ve insanların alışkanlıkları da dikkate alınıyor. Biliyoruz ki ülkemizde aşk ve dehşet sinemaları hayli seviliyor.

İzleyicinin birinci anda, gördüğü sinemanın neyle ilgili olabileceğini anlaması büyük avantaj. Aşk sinemalarının isimlerine “aşk” endişe sinemalarının isimlerine de “korku” sözünün -mümkün oldukça- eklenmesinin nedeni budur.

The Accidental Spy (Altın Yumruk İstanbul’da)

Gişe başarısı elde edebilmek ve dikkat çekebilmek için sinema isminin çok net olması kıymetlidir.

Jackie Chan’in başrolünde olduğu The Accidental Spy sinemasının Türkçe çevirisine baktığımızda bu durumun dikkate alındığını fark ediyoruz. Büyük bir kısmı İstanbul’da geçen sinemanın ismine “İstanbul” ibaresi eklenerek izleyicilerin odağını buna yönlendirmek çok mantıklı bir strateji. Yabancı bir üretimde “Türkiye” ismi geçince ne kadar övündüğümüzü anlatmama gerek yok sanırım.

Shawshank Redemption (Esaretin Bedeli)

Bazı sinema isimlerini Türkçeye çevirmek zor yahut çevrildiğinde anlamını yitirdiği durumlar oluyor.

“Redemption” sözünün manasına baktığımızda “kefaret” ve “bir berbatlıktan kurtulma” manalarına geldiğini görüyoruz. “Shawshank” ise muharrir Stephen King’in yarattığı kurgusal bir isim. Hapishaneye de ismini veren “Shawshank” sözüyle “Redemption”ı birleştirip çevirmeye çalıştığımızda işin içinden çıkamadığımızı fark ediyoruz. Ama Esaretin Bedeli çevirisi, hem sinemanın konusunu yeterli anlatan hem de dikkat çeken ve akılda kalıcı bir nitelikte.

Birebir çeviriye sahip sinema isimleri yok değil.

Film ismi, çeviriye epey müsait ve gerekli dikkat çekiciliğe sahipse birebir çevrildiğini görüyoruz. Bunun yanında şayet o sinemanın uyarlandığı bir roman varsa ve sinema romana sadıksa, romanın ismiyle de sinema isimleri vizyona girebiliyor. Örnek vermek gerekirse:

Minority Report (Azınlık Raporu)

The Lord of the Rings (Yüzüklerin Efendisi)

Sixth Sense (Altıncı His)

Özetlemek gerekirse; sinema isimlerinin Türkçe karşılıkları, ekonomik telaşlar güdülerek belirleniyor.

Çünkü sinemanın olabildiğince süratli ve net bir formda dikkat çekmesi gerekiyor. Bu sayede standart sinema izleyicisinin filmi izleme ihtimali artacaktır.

Tüm bunlara karşın birtakım sinema isimleri yüzümüzde bir gülümseme oluşturmuyor değil. Hususla ilgili öteki örnekleri sizlerle başbaşa bırakıyorum.

American History X (Geçmişin Gölgesinde)