11 vilayetimizi derinden sarsan zelzelenin ruhsal tesirleri de son derece ağır… Bilhassa zelzelesi yaşayan, enkazdan kurtarılan çocukların psikolojisine de dikkat edilmesi, onlara bu tarafta acil dayanak verilmesi çok kıymetli. ‘‘Hayatta kalan çocuklar için zelzelenin ruhsal tesirleri daha da yıkıcı olabilir” diyen Çocuk ve Ergen Psikiyatrisi Dr. Herdem Aslan Genç, bu süreçte ortaya çıkabilecek meseleleri, çocuklara yanlışsız yaklaşım yollarını ve ne vakit ruhsal dayanak alınması gerektiğini şöyle anlattı…
Dr. Herdem Aslan Genç
BU BELİRTİLERE DİKKAT!
Genel olarak baktığımızda sarsıntısı yaşayan çocuklar endişe, telaş ve gerilim de yaşayabilir, mutsuzluk ve öfke belirtileri gösterebilir. Bunların yanı sıra birtakım çocuklarda donukluk, hislerini tabir edememe, karın ağrısı üzere bedensel belirtiler, kabuslar, uyumakta yahut etraflarında olup bitene konsantre olmakta zahmet görülebilir.
CİDDİ PROBLEMLER GELİŞEBİLİR
Depremi yaşayan çocuklar, genel ruh sıhhatlerini ve günlük hayat fonksiyonlarını etkileyebilecek sıkıntılarla karşılaşabilirler. Bunların başında travmaya bağlı süreğen dehşet gelir; sarsıntı üzere travmatik bir olay yaşayan çocuklar kendilerini korkmuş, telaşlı ve daima gergin hissedebilirler. Her an sarsıntısı yine yaşama korkusu ve daima tetikte olma halinde olabilirler. Kabuslar görebilir, uyumakta zorluk çekebilirler ve onlara olayı hatırlatan yerlerden, bireylerden yahut etkinliklerden kaçınabilirler. Bir sarsıntıda arkadaşlarını, aile üyelerini yahut meskenlerini kaybeden çocuklar ağır keder ve ıstırap hisleri yaşayabilir, yas süreci içerisinde etraflarına odaklanmakta zahmet çekip, tüm fikir odağını kayıpları ile olan yaşantılarına aktarabilirler.
UZUN PERİYOT TESİRLERİ OLABİLİR
Depremin çocukların ruhsal güzellik hali üzerinde değerli ve uzun periyodik tesirleri olabilir. Bu tesirler içerisinde ‘Travma Sonrası Gerilim Bozukluğu’ dediğimiz süreğen dehşet, tasa hisleri, tetik halinde olma, travmatik olayın hatırlatıcılarından kaçınma tablosu yer alabilir. Sarsıntı sonucu kayıp ve travma yaşayan çocuklarda depresyon gelişebilir. Bu, ıstırap, ümitsizlik, motivasyon eksikliği, uyku ve iştah problemleri ile kendini gösterebilir. Sarsıntı travması yaşayan çocuklar, gelecek ömürlerinde da diğerlerine güvenmek, bağlanmak ve yakın ilgilerde kendilerini inançta hissetmekte zorlanabilirler. Bu ruhsal zorluklar tedavi edilmediğinde ileriki hayatlarında olumsuz hislerle başa çıkabilmek için alkol-madde bağımlılığı üzere problemler yaşayabilirler.
Önce ne yapılmalı?
Öncelikle çocuklara inançlı barınak, yiyecek, pak suya erişimin sağlanması, muhtaçlık duydukları tıbbi tedavilerin sağlanması, bunlarla birlikte kaos ortamında mümkün şiddet ve sömürüden korunmaları gerekir. Çocukların hislerini söz etmek, olayları zihinlerinde tekrar işlemleyebilmek için oyuna gereksinimleri vardır, bu ortamı sağlamak, onlara oyun arkadaşı olmak, oyunu onların yönetmesine müsaade vermek yeterli olur. Birinci fırsatta çocuklara sistemli yemek, uyku ve eğitim saatleri belirleyerek bir rutin oluşturmak inanç ve olağanlık hissini artıracaktır. Çocuklar yaşlarına uygun biçimde yardım çalışmalarına dahil edilebilir; bölgedeki çocuklar kaldıkları ortamın toplanması, eşyaların düzenlenmesi üzere etkinliklerde görevlendirilebilir; bunlar denetim duygusu hissetmelerini sağlar, dayanıklılık ve güzelleşmeyi teşvik edebilir.
Ne vakit yardım alınmalı?
Eğer kaygı ve tasa hali tüm gün kalıcı olarak devam ediyorsa, çocuk arkadaşları ve ailesi dahil kendini toplumsal etrafından geri çekiyor ve içine kapanıyorsa, gün içinde ruh hali geniş bir dalgalanma gösteriyorsa, saldırgan ve yıkıcı davranışlar gösteriyorsa, uyumak, yemek üzere günlük fonksiyonlarda sorun yaşıyorsa, sarsıntıyla ilgili üzücü anılar zihninde sık sık tekrar canlanıyorsa, kendine ziyan verme davranışı varsa profesyonel bir ruh sıhhati dayanağı alması gereklidir.
Enkazdan çıkarılanlara nasıl dayanak olunmalı?
Enkazdan kurtarılan çocuklar bir an evvel aileleriyle bir ortaya getirilmelidir. Bu sağlanamıyorsa yakınlarına ulaşmak ve onlarla görüştürmek kaygı ve kaygılarını, baş karışıklığını azaltmak ve güvenlik hissini geliştirmek için değerlidir. Bilhassa hastane odalarında ve ağır bakım ünitelerinde şartlar el verdiğince odalarında yalnız bırakmamak, konuşabilecekleri bireylerin yanlarında olmasının sağlanması kıymetlidir.
Kayıplar nasıl anlatılmalı?
Çocuklara sarsıntıdan sonraki kayıpları, bilhassa de bir ebeveynin kaybını açıklamak hayli kuvvetli bir sorumluluktur. Bu noktada bilgiyi dürüstlükle yaşlarına uygun olarak yanlışsız bir halde anlatmak gerekir. Karmaşık açıklamalardan, bilhassa küçük çocuklarda soyut kavramlardan kaçınmak, kolay bir lisan kullanmak gerekir. Çocukların endişe ve gerilimini azaltmak için inançta olduklarına dair teminat vermek değerlidir. “Bundan sonra ona kim bakacak, kim yemek yapacak, nerede yaşayacak?” üzere soruların mümkün olduğunda cevaplanması gerekir. Bu süreçte çocuklar birbirinden çok farklı reaksiyonlar verebilir, ağır bir keder, ağlama, isyan ve öfke hali olabileceği üzere donukluk, şaşkınlık hali de olabilir. Her hissin ve his dışavurumunun tabir edilmesi çocuklara alan ve vakit tanımak, çabucak telkinle sakinleştirmeye çalışmadan sadece eşlik etmek, lakin kendine ziyan verme üzere durumlarda harekete geçmek gerekir. Her çocuğun ebeveyn kaybıyla kendine has bir formda başa çıkacağını ve onları desteklemenin tek bir “doğru” yolu olmadığını bilmek gerekir.
KAYNAK : Sözcü
