[ad_1]
Kortizol bedenimizin çalışmasını sağlayan fizyolojik süreçlerin birçoğunda başrol oynuyor. Lakin son yıllarda, kortizol sorumlusu olmadığı birçok rahatsızlıkta da bir numaralı kuşkulu haline geldi. Pek çok kişi “adrenal yorgunluk”, kilo alma, bitkinlik, korku, baş ağrıları ve daha fazlası üzere rahatsızlıklarda çabucak kortizol dengesizliğinden şüpheleniyor.
Sözün kısası kortizol sıhhatimiz hayati bir ehemmiyete sahip. Pekala kortizol dengesizliği sahiden bu kadar yaygın mı? İşte kritik hormon hakkında toplumsal medyada dolanan kaygı verici hurafelere ait bilinmesi gerekenler…
Böbreklerin üstündeki adrenal bezler tarafından salgılanan ve steroid hormonlardan biri olarak bilinen kortizol, bedenin çabucak hemen her dokusunda bulunuyor. O kadar ki Los Angeles’ta bulunan Cedars-Sinai Tıp Merkezi’nde endokrinolog olarak misyon yapan Dr. Anat Ben-Shlomo, National Geographic’e yaptığı açıklamada, “Dürüst olmak gerekirse, kortizolsüz yapamayız” sözlerini kullandı.
Kortizol, bedenin metabolizmadan uykuya, bağışıklık işlevine ve iltihaplanmaya kadar her şeyi düzenlemesinde rol oynuyor. Ancak tartışmasız en düzgün bilinen misyonu, bedenin algılanan tehditlere cevap vermesine yardımcı olması. Esasen bu nedenle de genelde “stres hormonu” olarak anılıyor.
Kısaca açıklamak gerekirse, beden bir iç yahut dış tehdit algıladığında sempatik hudut sistemi harekete geçerek karmaşık bir dizi hormonal yansıyı tetikliyor. Bu yansılardan biri de adrenal bezleri kortizol salgılamaya teşvik etmek. Kortizol salgılanması, bedene gerilimle başa çıkmak ve homeostaziye geri dönmek için muhtaçlık duyduğu enerjiyi sağlamaya yardımcı oluyor.
ÇOK FAZLA OLMASI DA ÇOK AZ OLMASI DA SORUN
Kortizolün bedende çok fazla olması da çok az olması da değerli bir sorun.
Örneğin, hipofiz bezindeki tümörler çok yüksek kortizol düzeylerini tetikleyebiliyor. Bu da Cushing sendromu ismi verilen, kilo alma, halsizlik, kan şekeri sıkıntıları ve morarma ile karakterize edilen bir duruma yol açabiliyor.
Öte yandan, bağışıklık sistemleri adrenal bezlerine saldıran bireylerin bedenleri kâfi kortizol üretemiyor. Bunun sonucunda Addison hastalığı olarak da bilinen kronik adrenal yetmezlik gelişebiliyor. Addison hastalığı kişiyi yerinden kıpırdayamacak hale getiren yorgunluğa, baş dönmesine, cildin kararmasına, iştah kaybına ve öbür semptomlara neden olabiliyor.
Dr. Ben-Shlomo, “Kortizol eksikliği yahut fazlalığıyla bağlı hastalıklar çok karmaşık, multiorganik, multisistemik hastalıklardır” dedi. Kelam konusu hastalıkların tedavi edilmesi epeyce güç oluyor. Dahası kortizol problemlerinin semptomları diğer hastalıklarla benzeştiğinden yanlış teşhis de epey yaygın bir sorun.
Ancak uzmanlar bu rahatsızlıkların vakit zaman gözden kaçtığından şüphelense de Cushing sendromu da Addison hastalığı da ender görülen hastalıklar ortasında sayılıyor.
“ADRENAL YORGUNLUK” DİYE BİR ŞEY VAR MI?
Kortizolle alakalı hastalıklar ender olmakla birlikte, internette sıhhatle ilgili paylaşımlar yapan siteler ve kullanıcılar sık sık bu hormondan bahsediyor. En fazla gündeme gelen başlıklardan biri de “adrenal yorgunluk”. Adrenal yorgunluğun kaynağı, daima gerilim nedeniyle adrenal bezlerin tükenip kortizol üretememesi olarak açıklanıyor. Fakat Dr. Ben-Shlomo, bu tabirin bir efsane olduğunu belirtti. Hakikaten 2016’da yapılan bir literatür incelemesi de adrenal yorgunluk durumunun gerçekte var olmadığını gösteriyordu.
Pennsylvania Üniversitesi Tıp Fakültesi’nde endokrinoloji, diyabet ve metabolizma alanlarında çalışan Prof. Dr. Anne Cappola da Temmuz 2023’te National Geographic’e yaptığı açıklamada şu sözleri kullanmıştı: “Adrenal bezlerinizin çalışmamaları için hakikaten çok büyük bir ‘hakarete uğramış’ olmaları gerekir. İnsan bedeninde iki adrenal bezi bulunur. Metabolizmanın çalışması için birden az adrenal bezi kafidir.”
Ciddi endokrin bozuklukları değerli hastalıklar olmakla birlikte, meskende hormonları “dengelemeye” çalışmak yahut kortizol eksikliğini yahut fazlalığını önlemek için bilinçsiz ilaçlar ya da birçoklarının tesiri kanıtlanmamış ya da yetkili kurumlarca kontrol altına alınmamış destekler kullanmak hayli tehlikeli hareketler.
Uzmanlar, belirtilerin hayat kalitesini etkilediği durumlarda daha fazla bilgi için bir doktora başvurmayı öneriyor. Endokrinologların yaptıkları muayeneler sonucunda adrenal sorunu olduğu düşünülen rahatsızlıkların, birçok vakit, perimenopoz yahut polikistik over sendromu (PCOS) üzere öbür durumlardan kaynaklı olduğu ortaya çıkıyor.
Dr. Ben-Shlomo, “Böbreküstü bezlerinin hoşluğu, size hayatta kalmak ve gerilime dayanmak için gereksiniminiz olanı verecek kadar büyük bir kapasiteye sahip olmalarıdır” dedi.
AŞIRI GERİLİMİN ZİYANLARI GERÇEK
Aşırı gerilim adrenal bezlerinin tükenmesine ya da bedeninizin kortizol depolarının boşalmasına neden olmasa da tesirleri gerçek. Literatürde yüksek gerilim seviyeleri ile sıhhat meseleleri ortasındaki münasebetin altını çizen çok sayıda araştırma bulunuyor.
Örneğin, birden fazla olumsuz çocukluk tecrübenin yaşamış bireylerin, duygudurum bozukluklarından obezite ve felce kadar çeşitli sıhhat problemlerine daha yatkın olduğu biliniyor. Gerilim, çeşitli bedensel sistemleri tehlikeye atarak bir dizi öteki durumu tetikleyebiliyor yahut kötüleştirebiliyor. O kadar ki 2017 yılında yayımlanan bir araştırmada şu tabirler yer alıyordu: “Tıp topluluğunun, gerilimin çeşitli hastalıklarda oynayabileceği değerli rolün daha fazla farkında olması gerekiyor.”
Büyüyen bir tümörle yahut otoimmün bir bozuklukla gayret etmemiz mümkün olmasa da gerilimi hayatımızda yapabileceğimiz çeşitli değişiklikler aracılığıyla denetim etmek mümkün.
Dr. Ben-Shlomo, sistemli idman, sağlıklı beslenme, meditasyon yahut farkındalık ve kâfi uyku üzere faktörlerin, kimi insanların kortizol üretimiyle ilgili bir sorun sanabileceği çeşitli şartları iyileştirebildiğini ve hatta önleyebildiğini vurgulayarak, “Stres berbat bir şeydir. Bu hiçbir kuşkuya yer bırakmayacak halde kanıtlandı” tabirlerini kullandı.
National Geographic’in “What is cortisol—and should you actually be worried about it?” başlıklı haberinden derlenmiştir.
KAYNAK :Hürriyet
[ad_2]
