PROLAKTİN HORMONU NEDİR?
Beynin alt kısmında yer alan ve nohut büyüklüğünde olan hipofiz bezinden salgılanan prolaktin, bir çeşit hormondur. Temel fonksiyonu, gebeliğin 8. haftasından itibaren göğüs bezini olgunlaştırarak anne adayını süt üretimine hazır hâle getirmektir.
Hamilelik ve lohusalık devri boyunca prolaktin düzeyi yüksek kalır. Birebir vakitte yumurtlama ve münasebetiyle adet döngüsünün kesilmesinden de sorumludur.
Prolaktin hormonunun gebelik ve emzirme periyodu boyunca hipofiz bezinden nizamlı olarak salgılanması, FSH ve GnRH hormonlarının salgılanmasını durdurarak tekrar gebelik oluşumunu bir müddet mahzurlar.
Yeni doğum yapan bayanların adet görmemesi ve tekrar hamile kalmamasının sebebi prolaktin salınımıdır. Bayanlarda olduğu üzere erkeklerde de cinsel istek üzerinde olumsuz tesiri bulunur.
Aynı vakitte erkeklerde sperm üretiminde de rol oynar. Lakin hamile olmayan bayanlarda prolaktin hormonunun yükselmesi, adet düzensizliği, göğüs başından süt gelmesi üzere sorunları de beraberinde getirir.
Nadir olarak görülen prolaktin düşüklüğü ise yetersiz süt üretimine, yumurtalık işlevlerinin yavaşlamasına ve durmasına; erkeklerde ise prematür ejakülasyon olarak tanımlanan erken boşalma ve ereksiyon bozukluğu üzere meselelere yol açar.
PROLAKTİN YÜKSEKLİĞİ NEDEN OLUR?
Gebelik periyodunda salgılanan prolaktin hormonu, göğüs bezinin gelişmesine ve süt oluşumuna neden olur. Lakin gebelik yoksa, prolaktin yüksekliği birtakım sorunların varlığına işaret eder.
Hiperprolaktinemi olarak da isimlendirilen prolaktin yüksekliğinin nedenleri ortasında, prolaktinoma olarak tanımlanan ve hipofiz bezinde yer alan güzel huylu tümör varlığı, polikistik over sendromu, böbrek ve karaciğer hastalıkları yer alır.
Hipofiz bezinde var olan mikroadenom, başka bir deyişle boyutu 1 cm’den küçük olan güzel huylu tümörler ve makroadenom olarak tanımlanan ve boyutu 1 cm’den büyük tümörler, hiperprolaktinemiye yol açar. Bu tümörlerin tanısı, radyoloji uzmanı tarafından çekilen MR ile konur.
Mikro ve makroadenomlar çoğunlukla ameliyat edilmeksizin ilaç ile tedavi edilir. Lakin ilaçla tedavi edilemeyen ya da çok daha büyük olup görme sonuna bası yapan hipofiz tümörleri, cerrahi operasyon ile alınır.
Aynı vakitte hipotiroidi olarak bilinen tiroit bezinin az çalışması durumunda da tirotropin salgılayan TRH hormonunun tesiriyle hiperprolaktinemi görülür.
Memeye masaj uygulanması, ağır idman ve uykusuzluk üzere nedenler de prolaktin hormon seviyesinin artmasına sebep olur.
Prolaktin yüksekliğine neden olan başka rahatsızlıklar ise şöyledir:
-Dar iç çamaşırı kullanımı
-Stres
-Uykusuzluk
-Kullanılan antidepresan ve öbür ilaçların yan etkileri
-Hipofiz bezi tümörü
-Akciğer kanseri
-Dengesiz beslenme
-Anoreksiya
-Meme travmaları
-Endokrinolojik sorunlar.
Ayrıca göğüs ucunda süt olup olmadığını denetim etmek için daima olarak göğsün uyarılması da prolaktin düzeyinin yükselmesine ve süt üretimine neden olabilir.
PROLAKTİN YÜKSEKLİĞİ NASIL TEDAVİ EDİLİR?
Prolaktin yüksekliğine sebep olan rahatsızlığın saptanması ile tedavi başlar. Kimi hastalarda gerilimden uzaklaşmak, tertipli beslenme ve uyku nizamının sağlanması, rahat iç çamaşırı kullanımı prolaktin düzeyinin düşmesine yardımcı olur.
Çoğunlukla hiperprolaktinemiye sebep olan hastalığın tedavisi yapıldıktan sonra, hormon düzeyi olağan hudutlara döner. Hipofiz bezinde kitle varlığında, ilaç kullanımı ile kitlenin küçülmesi sağlanır. Lakin büyük bir kitle varlığında cerrahi müdahale gerekir.
PROLAKTİN DÜŞÜKLÜĞÜ NEDİR, NASIL TEDAVİ EDİLİR?
Kan testinde yer alan prolaktin düzeyinin olağan bedellerin altında olması, prolaktin hormon düzeyinin düşüklüğüne işaret eder. Ender olarak görülen bu durum, çoğunlukla beyinde yer alan ve prolaktin salınımını sağlayan hipofiz bezinin olağan çalışmadığını gösterir.
Hipopituitarizm olarak isimlendirilen bu durumda uygun tedavi düzenlenir. Dopamin, amfetamin, bromokriptin üzere içeriğe sahip kimi ilaç çeşitleri de prolaktin düşüklüğüne sebep olur.
Tüm bunların yanında, bağışıklık sisteminde var olan sorunlar, GH yani büyüme hormonunda var olan yetersizlik, hipopituitarizm ve çok dopamin salınımına yol açan kimi hormonal hastalıklar da prolaktin hormon düzeyinin düşmesine neden olur.
Prolaktin düşüklüğü tedavisi, çoğunlukla bu duruma yol açan etkenin ortadan kaldırılması ile yapılır. Hipofiz bezinden kaynaklı bir sorun varsa, bu duruma neden olan durum saptanır ve uygun tedavi formu seçilir.
