İnsanlar hayatlarını çoklukla emeklilikten evvel ve sonra diye ikiye ayırır. Çoğunluğun emeklilik hayallerini bir kıyı kasabasında sakin bir hayat süsler. ‘‘Ancak emeklilik asla bir köşeye çekilmek değildir. 2017 yılında 105 yaşında hayatını kaybeden ve o güne kadar günde 18 saat çalışmaya devam eden Japon Dr. Shigeaki Hinohara’nın ölmeden evvel uzun yaşamak için hazırladığı reçetede ‘mümkün olduğunca geç emekli ol’ öğüdüne birinci sırada yer vermiştir” diyen Nöroloji Uzmanı Prof. Dr. Derya Uludüz, emeklilik periyodunu sağlıklı geçirme yollarını şöyle anlattı.
Emekliliğin ruhsal etkileri
Her şeyden evvel şunu kabul etmeniz gerekir ki; çalışmak hayatınızda bir emeldir ve bir tertip rutini oluşturmanızı sağlar. Sabah erken kalkmak için neden sunar. Hepimiz güne başlamak için bir nedene gereksinim duyarız. Hayatta bir emele tutunmak her vakit bilişsel kabiliyetlerinizi de yüksek düzeyde fiyat. Bir rutinin ve emel hissinin kaybı, emeklilikten sonra depresyon belirtileri yaşamanıza neden olabilir. Emeklilik sonrası depresyon epeyce yaygın bir durumdur. Emekliliğin depresyon dışında zihinsel sıhhat üzerinde diğer tesirleri de vardır. Mali kaygılar, diğerlerine bağımlı olma korkusu ve hareketsiz hayat beraberinde tasayı artırabildiği üzere anksiyeteye de sebep olabilir.
Beyne zararları
Anadolu’da yaygın bir tabir vardır “unumu eledim eleğimi astım” diye… Birçok insan muhakkak bir yaşa kadar çalıştıktan sonra artık köşeye çekilip dinlenme ve meydanı gençlere bırakma vaktinin geldiğini düşünür. Lakin bilim bunun büyük bir yanılsama olduğunu yapılan araştırmalarla ortaya koymaktadır. Buna yeniden Anadolu’daki bir öbür tabirle yanıt vermek çok gerçek olur; “İşleyen demir ışıldar”. Beyniniz ve vücudunuz hareket halinde olduğu sürece daha aktif ve tesirli çalışmaya devam eder. Hülasa, uzun mühlet dinlenmek paslanmaktır. Araştırmalar, emekliliği daha makus sıhhat ve bilişsel fonksiyondaki düşüşle ilişkilendirir. Ayrıyeten birçok araştırmaya göre emeklilik sonrası Alzheimer üzere demans tipleri gelişme riski gösteriyor. Beynin sürece suratındaki düşüş; hafızayı, düşünme suratını, sözel yetenekleri ve öteki bilişsel yetenekleri olumsuz etkiliyor. Bilgiyi sürece suratınız ne kadar uzun sürerse o bilgiyi unutma ve başların karışması o kadar muhtemeldir.
İşte araştırma sonuçları
Bilimsel araştırmalara nazaran;
■ Erken emekli olan şahısların daha uzun müddet çalışanlara nazaran bunama riski daha yüksektir.
■ Etkin olan beyinler daha fazla temasa ve daha düşük bilişsel gerileme riskine sahip olma eğilimindedir.
■ Beyni daima meşgul tutmak, kaslarımızı formda tutmaktan farklı değildir. Beyin hücreleri kullanılmazsa fonksiyonunu kaybeder.
■ Devam eden beyin sıhhati için emekliliğe geçiş sürecinde toplumsal bağları güçlendirmek çok değerlidir.
■ Gönüllülük yahut fiyatlı çalışma fizikî ve zihinsel sıhhati olumlu tesirler.
■ İştirakçileri 30 yılı aşkın bir müddet izleyen İngiliz araştırmacılar, sözel hafızanın (sözcükleri ve lisanı içeren başka soyutlamaları hatırlama yeteneğinin) iştirakçiler emekli olduktan sonra yaklaşık yüzde 40 daha süratli azaldığını bulmuştur.
Bir maksadınız ve rutininiz olsun
Hayatınızın rutine bağlanması pek çok kişinin kulağına pek de sempatik gelmez. Lakin potansiyel olarak emeklilikte rutin yeterlidir. Emekli olduktan sonra da hayatınızın belli bir saatte kalkmak, bir şeyler yapmak, makul bir saate yatmak üzere rutinlerini devam ettirmek sirkadiyen ritmin (biyolojik saat) korunması açısından hayli yarar sağlayacaktır. Özetle emeklilikten sonra da kendinize bir maksat ve rutin belirleyin. Bu durumu kalıcı bir tatil olarak düşünmek yerine kalan hayatınızın miladı olarak görüp kendinize yeni uğraşılar, hobiler edinmek, çalışma hayatınızda olduğu üzere bir mesai nizamı oluşturmak, toplumsal hayatınızı etkin kılacak misyonlar içerisinde var olmaya çalışmak beyin sıhhatiniz açısından hayli kıymetlidir. Emekli olduktan sonra kendinize konutta tam vakitli çalışabileceğiniz projeler ve alternatif iş imkanları yaratabilirsiniz.
