[ad_1]
Petrol sondajı sırasında atık gazın yakılması manasına gelen ‘gaz yakma’ (gas flaring), COP28’e konut sahipliği yapan Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) de dahil olmak üzere Basra Körfezi genelinde gerçekleştiriliyor.
Yeni araştırmalar, kirliliğin yüzlerce kilometreye yayıldığını ve tüm bölgedeki hava kalitesini kötüleştirdiğini gösteriyor.
BAE bu hafta Birleşmiş Milletler’in (BM) COP28 İklim Doruğu’na konut sahipliği yapacak.
BBC Arapça için yapılan tahlil, gazların bölgede artık yüzlerce kilometre yayıldığını gösteriyor.
Çalışmanın bir kesimi olarak Irak, İran ve Kuveyt’teki kuyulardan kaynaklanan kirlilik de tahlil edildi. İlgili ülkelerin tümü ya yorum yapmayı reddetti ya da karşılık vermedi.
BP ve Shell’in de ortalarında bulunduğu, gaz yakmanın gerçekleştiği tesisleri yöneten petrol şirketleri, bu uygulamayı azaltmaya çalıştıklarını söyledi.
BBC, BAE’nin BM İklim Tepesi’ne mesken sahipliği yapmasını, petrol ve gaz mutabakatları imzalama fırsatı olarak nasıl kullanmayı planladığını gösteren dokümanları de ortaya çıkardı.
BM İnsan Hakları ve Etraf Özel Raportörü David R. Boyd, BBC’nin bulgularını, “Çok rahatsız edici. Orta Doğu’daki büyük petrol şirketleri ve devletler, fosil yakıt kaynaklı hava kirliliğiyle çabada başarısız olarak milyonlarca insanın haklarını ihlal ediyor” diye kıymetlendirdi.
“İnsanlığa büyük ziyan vermesine karşın, büyük petrol ve gaz şirketleri ile üretici devletler, ceza ya da sorumluluk almadan her zamanki üzere işlerine devam ediyorlar.”
Gaz yakma önlenebilir ve dönüştürülebilir, lakin tekrar de dünya çapında uygulanmaya devam ediyor.
Gaz yakmanın ortaya çıkardığı hususlar ortasında yüksek düzeylerde PM2.5, Ozon, NO2 ve benzopiren (BaP) bulunuyor ve bunlar Dünya Sıhhat Örgütü’nün de ortalarında yer aldığı milletlerarası uzmanlara nazaran, daima maruz kalınması halinde, felç, kanser, astım ve kalp hastalığına yol açabiliyor.
Gaz yakma tıpkı vakitte global çapta gezegeni ısıtan sera gazları CO2 ve metanın da değerli bir kaynağı.
Yirmi yıl evvel, bu yılki COP28 İklim Doruğu’nun lideri Sultan el Caber tarafından yönetilen BAE’nin ulusal petrol şirketi Adnoc, “rutin gaz yakmayı sonlandırmaya” kararlı olduğunu söylemişti.
Ancak BBC’nin uydu manzaraları üzerinde yaptığı kıymetlendirme, bunun açık denizlerdeki alanlarda her gün gerçekleştiğini gösteriyor. BAE, İngiltere pazarının en büyük petrol kaynaklarından biri.
Gaz yakmadan kaynaklanan hava kirliliğini muteber bir biçimde ölçmek güç ve bu hususta çok az resmi data var.
Gaz her yakıldığında aşikâr ölçüde kirliliğin açığa çıktığı biliniyor. BBC Arapça ile birlikte çalışan etraf bilimciler, toplam kirliliği hesaplamak için Dünya Bankası’nın yayınladığı bilgiyi, yakılan gaz ölçüsüyle birleştirdi.
Daha sonra mevcut hava şartlarına dayanan bir simülasyon, gazların bölge boyunca nasıl hareket ettiğini kestirim etti.
Model, örneğin BAE’deki üç açık deniz alanının, yüzlerce kilometre uzaktaki Dubai ve Abu Dhabi’deki hava kirliliğini artırdığını ileri sürdü.
Çalışmalar, yüksek seviyede PM2.5’e maruz kalan çocuklarda astım ve kalıcı hırıltılı teneffüs gelişme mümkünlüğünün çok daha yüksek olduğunu gösterdi.
Solunum yolu hastalıkları, bölgede esas mevt nedenlerinden biri ve BAE’deki astım oranları, dünyanın en yükseklerinden.
BBC tahlili, Kuveyt örneğinde, bu insan kaynaklı kirliliğin bir kısmının 140 km aralıktaki Irak’ta gerçekleşen gaz yakmadan kaynaklandığını gösteriyor.
Dünya Bankası bilgilerine nazaran Irak, yılda yaklaşık 18 milyar metreküp gaz yakarak Rusya’dan sonra dünyada ikinci en yüksek gaz yakma hacmine sahip ülke.
Dünyadaki en büyük gaz yakma alanı, BP ve Petrochina tarafından işletilen Rumeyla isimli dev bir petrol alanı. Burası Irak’ın güneyinde, Kuveyt sonuna yaklaşık 30 km uzaklıkta.
BBC araştırması, benzopiren isimli kansere neden olan bir kirleticinin Kuveyt’in kuzeyinde Avrupa güvenlik standartlarından on kat daha yüksek olduğunu ortaya koydu.
Irak’ta gaz yakma alanlarına yakın köylerde de PM2.5 düzeyleri son derece yüksekti ve saatte metreküp başına 100 mikrogram üzere yüksek sayılara ulaşıyordu.
Dünya Sıhhat Örgütü’nün önerdiği hudut, metreküp başına 5 mikrogram. 100 kilometre uzaktaki Kuveyt’in başşehrinde düzeyler metreküp başına 5 ila 10 mikrograma ulaşıyor.
Körfez’in kimi kısımlarındaki kirli havanın sorumlusu olarak ekseriyetle bölgedeki tertipli toz fırtınaları gösteriliyor, lakin Harvard Üniversitesi’ne bağlı Halk Sıhhati Okulu’ndan araştırma vazifelisi Dr. Barrak Alahmad, hava kirliliğinin öteki sorumlularının da olabileceğini tespit etti.
Ekibiyle birlikte, kirliliğin nereden geldiğini bulmak için Kuveyt’in havasını ve tozunu iki yıl boyunca tahlil etti.
“Aslında yalnızca %40’ının çölden geldiğini öğrendik. %42’si güç santrallerinden, petrol sanayisini, Kuveyt’teki ve Kuveyt dışındaki tüm endüstriyi kapsayan kaynaklardan geliyor.”
Ekibinin çalışmasına nazaran, geri kalan kirlilik ülkedeki yüksek seviyedeki trafikten kaynaklanıyor.
Dr. Alahmad “Bu, düzenleyebileceğimiz, azaltabileceğimiz, aslında ortadan kaldırabileceğimiz insan imali hava kirliliği” diyor.
Dr Alahmad, PM2.5 parçacıklarının, soluyan şahısların kan dolanımına karıştığını ve daha sonra süratle organlarına girebildiğini söyledi.
“Böbrekleriniz, beyniniz, kalbiniz, her yeriniz. Bu, akut astım krizine yol açabilir. Bir noktada hayati tehlike oluşturabilir.”
BBC araştırmasında yer almayan Kuzey Dakota Eyalet Üniversitesi epidemiyoloji profesörü Dr. Akshaya Bhagavathula, araştırmamızın sonuçlarını inceledi:
“Bu ön modelleme çalışması, gaz yakmanın Körfez bölgesindeki hava kalitesi üzerindeki potansiyel kıymetli tesirlerini vurguluyor, fakat yol açtığı sıhhat problemlerini kapsamlı bir biçimde ölçmek için ek tahlillere muhtaçlık var.”
Irak ve Kuveyt’teki petrol alanlarının mülkiyet yapıları karmaşık ve bu durum burada çalışan Eni, Lukoil ve BP üzere milletlerarası petrol şirketlerinin faaliyetlerinden kaynaklanan emisyonların tamamını beyan etmemelerine imkan tanıyor.
BP bölgede kıymetli bir oyuncu. Rumeyla petrol alanında ve ülkedeki gaz yakmanın %82’sinden sorumlu olan Kuveyt Petrol Şirketi için çalışan, önde gelen bir üstlenici şirket. BP, geçen yıl Kuveyt’teki faaliyetlerinden 53 milyon sterlin kâr elde ettiğini bildirdi.
BP karşılık olarak BBC’ye şunları söyledi:
“Daha evvel de belirttiğimiz üzere, BP Rumeyla alanının operatörü değil ve hiçbir vakit da olmadı. Bununla birlikte, saha operatörünün yakılan gazı ve emisyonu azaltması için önde gelen üstlenici çalışmalarını etkin olarak desteklemeye devam ediyoruz.”
Rumeyla, BP ile PetroChina iştiraki olan Basra Güç Şirketi’nin de ortalarında bulunduğu kuruluşların oluşturduğu bir konsorsiyum olan Rumeyla Operasyon Tertibi tarafından işletiliyor.
Dünya Bankası’na nazaran petrol çıkarma sürecinde ortaya çıkan gaz, yakılmak yerine dönüştürülüp hanelere güç sağlamakta kullanılabilir.
Bunu yapabilecek teknolojiyi kurmanın maliyetiyse yüksek. Dünya Bankası bunun global olarak 100 milyar dolara mal olacağını iddia ediyor. Lakin gaz dönüştürülüp satılırsa, yılda 16 milyar dolar gelir elde edilebilir.
2013 yılında Irak hükümeti ile petrol ve gaz devi Shell, en büyük üç saha olan Rumeyla, Kurna ve Zubeyr’da gaz dönüştürmek için Basra Gaz Şirketi’ni kurdu.
Ancak o vakitten bu yana, Dünya Bankası bilgilerine nazaran genel gaz yakma düzeyleri sabit kaldı ve aslında iki alanda arttı.
Shell BBC’ye şunları söyledi;
“Basra Gaz Şirketi’nin tek hedefi, olağanda diğer şirketler tarafından işletilen üç dev petrol alanından yakılacak olan gazı dönüştürmektir. Bu alanlardan gelen gazın %63’ünden fazlasını yakalıyor, fakat tümünü yakalayacak kapasiteye sahip değil.”
Lukoil BBC’ye “Irak maddelerine göre” faaliyet gösterdiğini söyledi ve ENI “gaz yakmayı azaltmak ve en aza indirmek için iş birliği yaptığını” savundu.
PetroChina, BBC’ye Rumeyla’yı güzelleştirmek için BP ile birlikte çalıştıklarını belirtti. BBC’nin gündeme getirdiği meseleden da son derece dertli olduklarını tabir etti.
BAE cevap vermese de ulusal petrol şirketi Adnoc şunları aktardı:
“Tüm operasyonlarımızda, 2030 yılına kadar rutin gaz yakmayı ortadan kaldırmayı hedefliyoruz. Global sanayi ortalamasından daha düşük bir oranda gaz yakıyoruz.”
Gaz,Petrol,Gaz Yakma,Bbc,Kuveyt,Hava,Yüksek,Saha,Orta,Dev,Bae,Irak,Kirliliğin,Kirli,Dünya,Şirketi,İş,İnsan,Analiz,Dünya Bankası,Bölgede,Şirketler,Söyledi,Aza,Araştırma
Haber Kaynak : Sözcü
[ad_2]
