Futbol dünyasının en büyük tertibi olarak kabul edilen FIFA Dünya Kupası, Katar’da 22. kere düzenlenecek.
Dünya Kupası’nda geride kalan 21 tertip, birçok değişik olaya sahne oldu. Dört yılda bir düzenlenen kupaya, İkinci Dünya Savaşı nedeniyle 2 kere orta verildi.
İlk olarak 1930’da düzenlenen kupayı 8 farklı ülke kazandı, Brezilya 5 şampiyonlukla başı çekti.
İLK DÜNYA KUPASI
O dönemki FIFA Lideri Jules Rimet’nin teşebbüsleriyle başlayan ve bir mühlet kendi ismiyle oynanan Dünya Kupası’na, birinci olarak 1930 yılında Uruguay konut sahipliği yaptı ve şampiyon oldu.
Uruguay, 1924 ve 1928 olimpiyat şampiyonluğu ve 1930’da bağımsızlığının 100. yılını kutlayacak olması nedeniyle mesken sahibi olarak seçildi. Avrupa ekipleri, yolun uzak olması nedeniyle bu karara karşı çıktı.
Fransız spor adamı Rimet’nin gayretleriyle bu kupaya Avrupa’dan yalnızca 4 ülke Belçika, Fransa, Romanya ve Yugoslavya katıldı. 13 ekibin katıldığı birinci Dünya Kupası’nı, Arjantin’i 4-2 yenen konut sahibi Uruguay kazandı.
1930’daki kupada final maçının hakemi, Belçikalı John Langenus alanda ceket ve kravatla yer aldı.
Organizasyonda yer alan 13 ülke, eleme oynamadan FIFA’nın davetiyle kupaya katıldı.
Kupaya katılan Avrupa ülkeleri, gemi seyahatleri sırasında idmanlarını güvertelerde yaptı.
Kupanın iki yarı final maçında Arjantin, ABD’yi, Uruguay da Yugoslavya’yı tıpkı skorla 6-1 mağlup etti.
1934 İTALYA
Uruguay’daki birinci kupanın akabinde Avrupa temsilcileri, kupayı kendi ülkelerinde düzenlemek için çalışmalara başladı.
FIFA’ya birinci müracaat eden ülke İtalya, 1934 Dünya Kupası’nı düzenlemeye hak kazandı.
Kendi ülkesindeki birinci kupaya Avrupa ülkelerinin ilgi göstermemesi nedeniyle Uruguay, İtalya 1934’e katılmadı.
İtalya, kupa tarihinde eleme maçı oynayan birinci ve tek mesken sahibi ülke oldu.
Mısır, Dünya Kupası’na katılan birinci Afrika ülkesi unvanını elde etti.
Uruguay’daki birinci Dünya Kupası’nda Arjantin forması giyen Monti, İtalya Ulusal Takımı’nda vazife aldı.
İtalya, konut sahibi ekibin şampiyon olma geleneğini sürdürdü.
1938 FRANSA
Amerika ve Avrupa’da sırayla düzenlenmesi kararlaştırılan kupanın yine bir Avrupa ülkesi olan Fransa’ya verilmesi nedeniyle Arjantin, 1938 Dünya Kupası’na katılmadı.
16 ekip Dünya Kupası’na katılmaya hak kazansa da Hitler’in Avusturya’yı işgal etmesiyle iştirakçi sayısı 15’e düştü.
Penaltı uygulaması olmadığı için birinci cinste uzatmaya giden 5 maçın 3’ü tekrar edildi.
Giuseppe Meazza’nın yarı finaldeki kritik penaltıyı kullanırken şortu düşse de atış gol oldu ve İtalya, finalde Macaristan’ı 4-2 yenmeyi başardı.
İtalya Teknik Yöneticisi Vittorio Pozzo, Dünya Kupası’nı üst üste iki kere kazanan birinci ve tek antrenör oldu.
1942 VE 1946’DA YAPILMADI
Patlak veren İkinci Dünya Savaşı nedeniyle 1942 ve 1946’da Dünya Kupası organize edilemedi.
1950 BREZİLYA
Brezilya’da 12 yıl ortadan sonra gerçekleştirilen Dünya Kupası’na 13 ülke katıldı.
İlk şampiyon Uruguay, protestosuna son verip komşusu Brezilya’daki turnuvada yer aldı.
Türkiye, katılmaya hak kazandığı birinci Dünya Kupası’na maddi ezalar nedeniyle gidemedi.
İngiltere, birinci kere Dünya Kupası’nda uzunluk gösterdi.
1950’de maçları çıplak ayakla oynama isteği reddedilen Hindistan, turnuvaya katılmadı.
200 bine yakın kişinin izlediği Brezilya-Uruguay finalinin akabinde Uruguay şampiyonluğa ulaştı. Konut sahibi ülkenin taraftarları, uzun müddet tribünlerdeki yerlerinden kalkamadı. 3 kişi kalp krizi geçirdi, bir kişi intihar etti ve bir hafta yas tutuldu.
1954 İSVİÇRE
Türkiye, Dünya Kupası’na birinci defa 1954 İsviçre’de katıldı.
Elemelerde İspanya ile eşleşen Türkiye, birinci maçı 4-1 kaybedip ikinci müsabakada ise 1-0 galip geldi. Averaj uygulaması olmadığı için üçüncü müsabaka İtalya’nın başşehri Roma’da oynandı. Bu maç da 2-2 berabere bitince yazı-tura atışı yapıldı. İtalyan çocuk Franco’nun yaptığı atışta Türkiye kazanıp Dünya Kupası’na katılma hakkı elde etti.
Milli kadro, 1954 Dünya Kupası’nda Batı Almanya’ya iki maçta 4-1 ve 7-2 mağlup oldu, Güney Kore’yi 7-0 yendi.
Türkiye’nin kupa tarihindeki birinci golünü Suat Mamat attı.
Finalde Macaristan’ı 3-2 mağlup eden Batı Almanya, şampiyonluğa ulaştı.
Dünya Kupası, 1954 İsviçre’de birinci sefer bir televizyon kanalı tarafından yayınlandı.
1958 İSVEÇ
Türkiye, Avrupa yerine Asya-Afrika kümesine dahil edilip İsrail ile maç yapması gerekince durumu protesto ederek elemelere katılmadı.
Mısır, Etiyopya, Tayvan, Kore, Endonezya, Mısır ve Sudan da çekilince İsrail, maç yapmadan kupaya katılmaya hak kazandı. FIFA, maç yapmadan kupaya katılmayı yasakladı. İsrail, Galler ile karşılaştı ve elendi.
Dünya Kupası tarihinin golsüz biten birinci maçı, İngiltere ile Brezilya ortasında yapıldı.
Brezilya, birinci defa dünya şampiyonu oldu.
Kupa, birinci kere düzenlendiği kıtanın dışında bir kadro tarafından kazanıldı.
1962 ŞİLİ
Şili’de 1962’de düzenlenen Dünya Kupası epeyce sert geçti.
Şili ve İtalya ortasında oynanan ve sert faullere sahne olan maç sonrası, Şili’deki dükkanlara “İtalyanlar giremez” tabelaları asıldı. Kupanın birinci 12 maçında 37 futbolcu sakatlandı. Brezilya’nın yıldız futbolcusu Pele de ikinci maçında sakatlanarak kupaya veda etti.
Brezilya ile Şili ortasında oynanan ve “Sambacılar”ın 4-2 kazandığı maçın akabinde Şilili futbolcu Ramirez’in babası kalp krizi geçirerek hayatını yitirdi.
Brezilya, finalde Çekoslovakya’yı 3-1 yenerek kupayı üst üste ikinci defa kazandı.
Final maçının heyecanına dayanamayan 4 Brezilyalı taraftar, kalp krizi geçirerek öldü.
1966 İNGİLTERE
Afrika ülkeleri, FIFA’nın Asya ve Okyanusya kadroları ile baraj maçı oynanması tarafındaki kararı nedeniyle 1966 Dünya Kupası’na katılmadı.
Kupa, turnuva başlamadan evvel sergilendiği yerden çalındı. Altın kupa, bir parkta gazetelere sarılmış olarak bulundu.
Televizyondan canlı yayınlanan birinci kupa oldu.
Finalde Batı Almanya’yı 4-2’lik skorla geçen İngiltere, birinci ve tek kupasını kazandı.
İngiltere’yi finalde öne geçiren 3. golde topun kale çizgisini geçip geçmediği tartışmalara neden oldu.
1970 MEKSİKA
1970 Meksika Dünya Kupası’nda oyuncu değişiklikleri ve sarı-kırmızı kart uygulamaları birinci defa kullanıldı.
İlk sefer tüm maçlar canlı ve renkli yayınlandı.
Honduras-El Salvador maçında çıkan olaylar, orduların da devreye girmesiyle 100 saat süren çatışmalara neden oldu.
Finali 4-1 kazanan Brezilya, Jules Rimet Kupası’nın ebedi sahibi oldu. Bu tertip daha sonra FIFA Dünya Kupası ismini aldı.
Brezilya’nın müzesine götürdüğü Jules Rimet Kupası çalındı ve bulunamadı.
Brezilya Ulusal Grubu Teknik Yöneticisi Mario Zagallo, Dünya Kupası’nı hem futbolcu hem de teknik adam olarak kazanan birinci isim unvanını elde etti.
1974 BATI ALMANYA
Batı Almanya’da 1974 yılında düzenlenen Dünya Kupası’nda birinci kere bir Türk hakem düdük çaldı.
Doğan Babacan, tıpkı vakitte Batı Almanya-Şili maçında Güney Amerikalı futbolcu Carlos Caszely’ye gösterdiği kırmızı kartla da tarihe geçti. Bu kart, Dünya Kupası’nda gösterilen birinci kırmızı kart oldu.
Dünya Kupası, birinci defa FIFA Dünya Kupası ismiyle düzenlendi ve İtalyan heykeltıraş Silvio Gazzaniga’nın dizaynını yaptığı yeni kupa kullanıldı.
Zaire, Dünya Kupası tarihinde kaleci değişikliği yapan birinci ülke olarak dikkati çekti.
Haitili Ernst Jean-Joseph, Dünya Kupası’nda doping yaptığı tespit edilen birinci futbolcu olarak tarihe geçti.
İtalya Ulusal Takımı’nın kalecisi Dino Zoff’un 1143 dakikalık gol yememe rekoruna Haitili futbolcu Sanon son verdi.
Batı Almanya, finalde Hollanda’yı 2-1 yenerek şampiyon oldu.
1978 ARJANTİN
1978’de konut sahibi Arjantin’de iktidarda olan cuntanın faaliyetleri ve propagandası, turnuvaya damga vurdu.
Hollanda’nın yıldız futbolcusu Johan Cruyff ve Alman Paul Breitner’in Arjantin’deki siyasi durumu protesto ederek kupaya katılmadığı öne sürüldü. Cruyff, daha sonra kendisi ve ailesine yapılan kaçırma teşebbüsü nedeniyle kupaya katılmadığını açıkladı.
İkinci cins kümesinden çıkmak için Brezilya ile çekişen Arjantin’in son maçta Peru’yu 4 farklı yenmesi gerekiyordu. Söylentilere neden olan maçta “Tangocular”, Peru’yu 6-0 mağlup ederek bir üst tipe çıkmayı, sonrasında da kupayı kazanmayı başardı.
1982 İSPANYA
İspanya’da düzenlenen 1982 Dünya Kupası’nda FIFA, iştirakçi sayısını 16’dan 24’e çıkardı.
Tüm kıtaların temsil edildiği birinci kupa oldu.
Cezayir, Batı Almanya’yı 2-1 mağlup ederek Dünya Kupası tarihinde Avrupa ekibini yenen birinci Afrika ülkesi olmayı başardı.
1982’nin en çok konuşulan maçlarından biri Batı Almanya ile Avusturya ortasındaki müsabakaydı. 2. kümede gayret eden iki grup, son maçta karşı karşıya geldi. Almanya ve Avusturya’nın birlikte kümeden çıkması için Almanların alandan 1-0 galip ayrılması gerekiyordu. Maç da 1-0 Almanya’nın galibiyetiyle sonuçlanınca iki ekiple tıpkı puana sahip Cezayir, şike yapıldığı gerekçesiyle itirazda bulundu lakin bu itiraz sonuçsuz kaldı.
1982’de Kuveyt ekibinin genel menajeri Pir El Sabah, Fransa’nın 4. golüne itiraz etmek için alana indi. Şeyh’in bu değişik olayı sonrasında hakem golü iptal etti.
Macaristan, El Salvador’u 10-1 yenerek kupa tarihinin en farklı galibiyetine imza attı.
Gruptaki 3 maçını da berabere bitirip yalnızca bir gol farkla üst tipe çıkan İtalya, 1982 Dünya Kupası’nı kazanmayı başardı. İtalyanlar, finalde Batı Almanya’yı 3-1 mağlup etti.
1986 MEKSİKA
Kolombiya’nın konut sahipliğini yapması kararlaştırılan 1986 Dünya Kupası, ekonomik sıkıntılar nedeniyle bu ülkenin çekilmesiyle Meksika’ya verildi.
Büyük bir sarsıntı geçiren Meksika, ikinci kere mesken sahipliği için müracaatta bulundu ve kabul edildi.
Bu turnuvayla, tıpkı kümede yer alan grupların son maçlarını birebir saatte oynaması uygulamasına geçildi.
Fas, kupa tarihinde kümesini başkan tamamlayan birinci Afrika ülkesi oldu.
Arjantin’in yıldız futbolcusu Diego Armando Maradona’nın çeyrek finalde İngiltere’ye eliyle attığı gol, turnuvanın en çok konuşulan konusuydu. Bu gol daha sonra “Tanrı’nın Eli” olarak isimlendirildi.
Maradona’nın tıpkı maçta orta alandan aldığı topla İngilizleri çalımlayıp attığı gol de kupa tarihinin en hoş golleri ortasında gösterildi.
Günümüzde de tribünlerde kullanılan “Meksika Dalgası”, bu turnuvada ortaya çıktı.
Arjantin, Batı Almanya’yı 3-2 yenerek ikinci defa şampiyonluğa ulaştı.
1990 İTALYA
Meksika’dan sonra İtalya da kupaya ikinci defa konut sahipliği yaptı.
Turnuvanın sürpriz ekibi Kamerun, Kolombiya’yı eleyerek çeyrek finale yükselen birinci Afrika ülkesi oldu.
Kamerun’da forma giyen 38 yaşındaki Roger Milla, Romanya’ya attığı 2 golden sonra “General” rütbesiyle ödüllendirildi.
Arjantin ile mesken sahibi İtalya ortasında Napoli’de oynanan maçta İtalyan taraftarların bir kısmı, Napoli’yi Serie A’da şampiyonluğa taşıyan Maradona’yı destekledi.
İtalyan kaleci Walter Zenga, Dünya Kupası maçlarında 517 dakikayla en uzun müddet gol yemeyen kaleci oldu.
Batı Almanya, finalde Arjantin’i 1-0 yenerek şampiyonluğa ulaştı.
Batı Almanya Ulusal Kadrosu Teknik Yöneticisi Franz Beckenbauer, Brezilyalı Zagallo’dan sonra Dünya Kupası’nı hem futbolcu hem de teknik adam olarak kazanan ikinci kişi unvanını aldı.
1994 ABD
ABD’de düzenlenen 1994 Dünya Kupası’nın en ses getiren olayları, Arjantinli futbolcu Maradona’nın doping nedeniyle ihraç edilmesi ve Kolombiyalı futbolcu Escobar’ın kendi kalesine attığı gol nedeniyle ülkesinde öldürülmesi oldu.
ABD maçında kendi kalesine gol atan ve kadrosunun elenmesine neden olan Kolombiyalı Andres Escobar’ın öldürülmesi, futbol dünyasını derinden sarstı.
1994’te birinci sefer şampiyon ülke, penaltıların akabinde belirlendi.
Brezilya, 0-0 berabere biten final maçında İtalya’yı penaltılar sonucunda 3-2 mağlup ederek 24 yıl ortadan sonra keyifli sona ulaştı.
Rus futbolcu Oleg Salenko, Rusya’nın Kamerun’u 6-1 yendiği maçta 5 gol birden atarak bir maçta en fazla gol atan oyuncu oldu.
1998 FRANSA
Fransa’da düzenlenen 1998 Dünya Kupası’nda kadro sayısı, 24’ten 32’ye yükseltildi.
Dünya Kupası’nda altın gol uygulaması getirildi.
Robert Prosinecki, 1990’da Yugoslavya ismine gol attıktan sonra, 1998’de de Hırvatistan ismine fileleri havalandırdı. Bir devir Kayserispor ve Denizlispor’u da çalıştıran Prosinecki, böylelikle kupa tarihinde iki ülke ulusal grubu ismine gol atan birinci futbolcu oldu.
Alman Lothar Matthaeus, Dünya Kupası’nda 25. maçına çıkarak rekor kırdı.
Ev sahibi grup ile son şampiyon, Dünya Kupası tarihinde birinci kere finalde karşılaştı. Mesken sahibi Fransa, son şampiyon Brezilya’yı 3-0 yenerek tarihindeki birinci şampiyonluğa ulaştı.
2002 JAPONYA-GÜNEY KORE
2002’de Güney Kore ve Japonya’da düzenlenen turnuvayı, birinci kere iki ülke birlikte düzenledi. Bu turnuva, Asya’da düzenlenen birinci kupa olarak da tarihe geçti.
Türkiye, ikinci defa katıldığı Dünya Kupası’nda tarihi bir muvaffakiyete imza atarak dünya üçüncülüğüne ulaştı.
1954 İsviçre’de şampiyon olan Almanya’ya 2 maçta da yenilen Türkiye, 2002’de de şampiyonluğa ulaşan Brezilya’ya yeniden 2 maçta mağlup oldu. Ulusal ekip, böylelikle katıldığı 2 Dünya Kupası’nda da yalnızca şampiyon kadrolar karşısında yenilgi yaşadı.
Son dünya şampiyonu kadronun eleme oynamadan direkt katılması kuralı son defa uygulandı. Fransa, eleme oynamadan kupaya katılan son şampiyon oldu.
Son şampiyon Fransa, gol atamadan kupadan elendi.
Brezilya, Almanya’yı 2-0 yenerek beşinci defa şampiyonluğa ulaştı.
2006 ALMANYA
Almanya’da 2006’da düzenlenen Dünya Kupası’nın en çok konuşulan konusu, İtalya ile Fransa ortasındaki finalde Zinedine Zidane’ın İtalyan futbolcu Marco Materazzi’ye baş atması oldu.
Zidane, bu konum sonrası kırmızı kart gördü ve İtalya, penaltı atışlarıyla 5-3 galip gelip şampiyonluk unvanını aldı.
Bu turnuvayla altın ve gümüş gol uygulaması kaldırıldı.
Brezilya, Dünya Kupası’nda peş peşe 11 maç kazanan birinci kadro oldu.
Son 16 cinsinde Nürnberg’de oynanan Portekiz-Hollanda maçı, 12 sarı ve tamamı ikinci sarıdan olmak üzere 4 kırmızı kartla kupa tarihinin en çok kart gösterilen müsabakası unvanını aldı. Bu müsabaka, futbol literatürüne “Nürnberg Muharebesi” olarak geçti.
2010 GÜNEY AFRİKA
Güney Afrika’daki 2010 Dünya Kupası’yla Afrika, birinci sefer bu büyük tertibe mesken sahipliği yaptı.
2010 Dünya Kupası’nın en çok ses getiren olayı “Vuvuzela” oldu. Güney Afrika’ya mahsus bu üflemeli çalgı, çıkardığı yüksek ses nedeniyle televizyon başında maçı seyreden seyirciler tarafından reaksiyon çekse de maçlarda 90 dakika boyunca kullanıldı.
İspanya, tarihindeki birinci şampiyonluğunu 2010 Güney Afrika’da elde etti. Vicente del Bosque idaresindeki “Matadorlar”, finalde Hollanda’yı 1-0 mağlup etti.
2014 BREZİLYA
Brezilya, meskeninde yapılan 2014’teki tertipte tarihi bir mağlubiyet yaşadı.
Taraftarı önündeki yarı finalde Almanya’ya 7-1 yenilen “Sambacılar”, tarihinde birinci defa alandan 7 gollü yenilgiyle ayrıldı.
Son şampiyon İspanya, 2014 Dünya Kupası’nın küme evresinde elenmekten kurtulamadı.
Almanya, final maçının uzatma devresinde bulduğu golle Arjantin’i 1-0 yenerek 4. şampiyonluğuna ulaştı.
Amerika kıtasında düzenlenen bir turnuvada birinci defa Avrupa grubu şampiyonluğa uzandı.
2018 RUSYA
Rusya’nın konut sahipliğinde 2018’de düzenlenen turnuva, Doğu Avrupa’da gerçekleştirilen birinci Dünya Kupası oldu.
Son şampiyon Almanya, kümesini son sırada bitirerek turnuvaya erken veda etti.
Mısırlı kaleci Essam El Hadary, 45 yaşında katıldığı Dünya Kupası’nda en yaşlı futbolcu unvanını kazandı.
Finalde Hırvatistan’ı 4-2 yenen Fransa, kupadaki ikinci şampiyonluğunu yaşadı.
Fransa Ulusal Ekibi Teknik Yöneticisi Didier Deschamps, Dünya Kupası’nı hem futbolcu hem de teknik adam olarak kazanan üçüncü isim unvanını aldı.
Avrupa grupları, kupada üst üste 4. kere şampiyonluk elde etti.
