ABD Lideri Joe Biden ve Çin Devlet Lideri Şi Cinping, G20 Tepesi için geldikleri Endonezya’nın Bali Adası’nda gerçekleştirdikleri yüz yüze görüşmede, iki ülkenin farklılıklarını yönetim etmesi, yeni işbirliği imkanları bulması ve münasebetlerinde gerçek rotayı belirlemesi gerektiğini vurguladı.
Görüşme, iki başkanın Biden’ın geçen yılın başında misyona başlamasından bu yana birinci yüz yüze buluşma oldu.
ABD ile Çin ortasında global güç rekabetinin ve tansiyonların arttığı periyoda denk gelen görüşmede, münasebetlerin olumlu doğrultuya yönelmesine yönelik dilek ve iletiler öne çıktı.
Biden, Çinli mevkidaşının elini sıkarak başladığı görüşmede, iki ülkenin çatışmadan kaçınması gerektiğini belirterek ABD ve Çin başkanlarının, “farklılıklarını yönetme ve yeni işbirliği imkanları bulma sorumluluğu olduğuna” işaret etti.
Şi de iki başkanın Çin-ABD münasebetlerinde “doğru rotayı belirlemesi gerektiğini” vurguladı. Biden ile global ve bölgesel mevzularda samimi görüş alışverişinde bulunmaya hazır olduğunu tabir eden Şi, Çin-ABD münasebetlerinin tekrar sağlıklı ve istikrarlı büyüme doğrultusuna girmesinin hem iki ülkenin hem de dünyanın menfaatine olacağının altını çizdi.
BIDEN’DAN GÖRÜŞME SONRASI AÇIKLAMA
Biden, Çin Devlet Lideri Şi Cinping ile görüşmesine ait, mevkidaşıyla niyetleri ve öncelikleri hakkında açık ve samimi bir görüşme yaptıklarını lisana getirdi.
ABD’nin “tek Çin” siyasetinin değişmediğini vurgulayan Biden, “statükoda tek taraflı değişikliğe karşı olduklarını” tabir etti.
Biden, “Tayvan Boğazı’nda barış ve istikrarı müdafaaya kararlıyız. Çin ve ABD’nin her ulusun üzerine düşeni yapmasını gerektiren global sıkıntıları çözmek için birlikte çalışabilmesi gerektiği de açıktı.” dedi.
“NÜKLEER TEHDİT KABUL EDİLEMEZ”
Mevkidaşıyla Rusya’nın Ukrayna’ya karşı başlattığı savaşı ele aldıklarını kaydeden Biden, nükleer silah tehdidi yahut kullanımının büsbütün kabul edilemez olduğuna dair ortak inancı teyit ettiklerini belirtti.
Biden, mevkidaşıyla görüşmesinin akabinde, görüşmelerin takibi ve iki ülke ortasındaki bağlantı sınırlarını açık tutmaya devam etmesi için ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken’dan Çin’e gitmesini istediğini söyledi.
“TAYVAN POLİTKAMIZIN DEĞİŞMEDİĞİNİ BELİRTTİM”
Çin’in Tayvan’ı işgal etme niyetinde olup olmadığının sorulması üzerine yeni bir Soğuk Savaş olmayacağına inandığını lisana getiren Biden, “Çin’in Tayvan’ı işgal etmek için yakın vakitte bir teşebbüste bulunacağını düşünmüyorum. Tayvan’daki siyasetimizin hiç değişmediğini açıkça belirttim.” dedi.
“ÇİN’İN KUZEY KORE’Yİ DENETİM EDEBİLECEĞİNİ SÖYLEMEK ZOR”
Biden, Çin’in, balistik füze denemeleri yapan Kuzey Kore’yi bu cins testler yapmaktan vazgeçirme yeteneğine ne ölçüde sahip olduğunun ve bu durumun sürmesinin ABD-Çin alakalarına tesirinin sorulması üzerine, “Çin’in Kuzey Kore’yi denetim edebileceğini söylemenin güç olduğunu” söz etti.
Kuzey Kore’nin bu testlere devam etmesi durumunda bu mevzuda net bir ileti göndermeleri gerektiğine dikkati çeken Biden, “Müttefiklerimizi olduğu kadar Amerikan topraklarını ve kapasitesini de savunacağız.” dedi.
Biden, “Kendimizi ve müttefiklerimiz Güney Kore ile Japonya’nın savunma kapasitelerini korumak için ne gerekiyorsa yapacağız.” değerlendirmesinde bulundu.
BLINKEN ÇİN’E GİDECEK
Beyaz Saray, Biden ve Çinli mevkidaşı Şi Cinping’in görüşmesinin “samimi” geçtiğini ve ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken’ın, Çin’i ziyaret edeceğini duyurdu.
Şİ: TAYVAN AŞILMAMASI GEREKEN BİRİNCİ KIRMIZI ÇİZGİ
İki başkan ortasında 3,5 saat süren yüz yüze görüşmeye ait Çin tarafından yapılan açıklamaya nazaran ise, Şi görüşmede Tayvan sıkıntısına ait değerlendirmelerde bulundu.
Çin’in topraklarının modülü olarak gördüğü Tayvan ile egemenlik ihtilafının tahlilinin büsbütün Çin halkının sorunu ve ülkenin “iç işi” olduğunu vurgulayan Şi, “Çin’in temel çıkarı olan Tayvan sorunu, Çin-ABD bağlantılarının siyasi temeli ve aşılmaması gereken birinci kırmızı çizgisidir.” dedi.
Şi, Tayvan ile tekrar birleşmenin, Çin halkının ulusal dirilişi gerçekleştirme ve toprak bütünlüğünü tekrar kurma idealinin temeli olduğunu belirterek, “Tayvan’ı Çin’den ayırma arayışında olan her kimse, Çin ulusunun temel çıkarlarını ihlal ediyor demektir ve Çin halkı buna müsaade etmeyecektir.” diye konuştu
Tayvan Boğazı’nda barış ve istikrarı arzuladıklarını ve buna bağlı olduklarını vurgulayan Şi, “Ancak Boğaz’ın iki yakası ortasındaki barış ve istikrar ile ‘Tayvan’ın bağımsızlığı’ ateş ve su üzere uzlaşmazdır.” dedi.
“ABD’YE MEYDAN OKUMA NİYETİNDE DEĞİLİZ”
Çin-ABD bağlantılarındaki mevcut tansiyonların iki ülkenin ve halklarının çıkarına ve memleketler arası toplumun beklentilerine uygun olmadığını tabir eden Şi, “Çin, mevcut milletlerarası tertibi değiştirmek yahut ABD’nin iç işlerine müdahale etmek istemiyor. ABD’ye meydan okuma yahut onun yerini alma niyetinde değiliz.” dedi.
Şi, iki ülke ortasındaki rekabetin bir tarafın muvaffakiyetinin oburunun mağlubiyeti olduğu “sıfır toplamlı bir oyun” olarak görülmemesi gerektiğine dikkati çekerek, Çin’in ve ABD’nin başarılı olmasının birbirleri için tehdit değil fırsat olduğu görüşünü lisana getirdi.
ABD’nin kapitalizm, Çin’in ise sosyalizm yoluyla kalkınmayı benimsediğini, her iki tarafın da bu farklılığa hürmet göstererek birbirlerini kendi ölçüsüne nazaran yine şekillendirmeye, oburunun sistemini sarsmaya ve değiştirmeye çalışmaması gerektiğini vurguladı.
“ÇİN’İN DE KENDİNE MAHSUS DEMOKRASİSİ VAR”
Özgürlük, insan hakları ve demokrasinin tüm insanlığın ortak pahası ve arayışı olduğunu tabir den Şi, “demokrasi ve otoriterlik karşıtlığı” anlatısının günümüz dünyasını ve vaktin eğilimlerini hakikat tanımlamadığı değerlendirmesinde bulundu.
Hiçbir ülkenin harika bir demokratik sisteme sahip olmadığına, gelişmeye hep muhtaç olduğuna dikkati çeken Şi, “Nasıl ki ABD’nin Amerikan tarzı bir demokrasisi varsa Çin’in de kendine has demokrasisi var. Her ikisi de kendi ulusal şartlarına uygun. Çin’de uygulanan ‘bütüncül süreç halk demokrasisi’ ülkenin gerçeklerine, tarihine, kültürüne uygun ve halkın iradesini yansıtıyor.” dedi.
“TİCARET YAHUT TEKNOLOJİ SAVAŞI KİMSENİN ÇIKARINA DEĞİL”
Şi, globalleşmiş dünyada ticaret yahut teknoloji savaşları başlatmanın, ekonomik bağları koparmanın, tedarik zincirlerini kesmenin hem piyasa iktisadının unsurlarına hem de memleketler arası ticaret kurallarına karşı olduğunu belirterek, “Bu teşebbüsler kimsenin çıkarına değil. Ekonomik ve ticari bağların, bilimsel ve teknolojik etkileşimlerin siyasallaştırılmasına ve silaha olarak kullanılmasına karşıyız.” diye konuştu.
BIDEN LİDER OLDUKTAN SONRA BİRİNCİ YÜZ YÜZE GÖRÜŞME
Liderler, daha evvel her ikisinin de lider yardımcısı olarak mevkidaş olduğu periyotta yüz yüze görüşmeler yapmıştı. Lakin taraflar, Biden’ın geçen yılın başında vazifeye başlamasından bu yana sırf iki kere çevrim içi ve bir kere de telefonda görüşmüş, hiç bir ortaya gelmemişti.
Çin Devlet Lideri Şi, Covid-19 salgınının başlamasının akabinde yaklaşık 2,5 yıl boyunca yurt dışı ziyaretlerine orta vermiş ve yüz yüze diplomasiden kaçınmıştı.
Şi, birinci kere temmuzda Endonezya Devlet Lideri Joko Widodo’yu Pekin’de ağırlamış, birinci yurt dışı ziyaretini ise eylülde Kazakistan’a yapmış, akabinde Özbekistan’a geçerek Şanghay İş Birliği Örgütü Doruğu’na katılmıştı.
