Avrupa’da bu sene Emmanuel Macron’dan Viktor Orban’a kadar birçok başkan, hem kendi ülkelerinde hem kıta genelinde dinamikleri değiştirebilecek “seçim sınavı” verdi. 11 ülkede genel seçim yapıldı. Bu ülkelerden kimilerinde uzun mühlet hükümet kurulamadı.
En dikkati cazibeli öge Fransa, İsveç ve İtalya’da çok sağcı adayların hatırı sayılır oylar alması oldu.
Yılın birinci genel seçimi, 26 Mart’ta Malta’da düzenlendi.
2013 yılından bu yana iktidarda olan Emekçi Partisi (PL), üst üste üçüncü sefer genel seçimlerden zaferle ayrıldı. Robert Abela, yine başbakan seçildi.
“AYKIRI LİDERLER” ZAFER KAZANDI
3 Nisan’da hem Sırbistan hem Macaristan’da seçim yapıldı. Biri Batı Balkanlar’da, başkası Avrupa Birliği’nde (AB) zorlayıcı tavrıyla dikkati çeken iki ülkede de mevcut önderler koltuklarını korudu.
Orban sandıktan zaferle çıktı.
Sırbistan’da yapılan seçimde, Ukrayna savaşıyla ilgili Rusya yanlısı tavır sergileyip bu konuda AB’nin yaptırımlarına katılmayan ve son periyotta Kosova ile yaşadığı gerginlikle AB tarafından sık sık uyarılan Aleksandar Vucic idaresi, tekrar seçildi.
Macaristan’da AB’nin hukukun üstünlüğünü ihlal ettiği gerekçesiyle eleştirdiği, fonlarını kesme seçeneğini devreye koyduğu ve bunun karşılığında başta Rusya-Ukrayna konusu olmak üzere AB’ye çeşitli tehditler yönelten Viktor Orban, bir ezici seçim galibiyeti daha aldı.
Orban, 2010’da oturduğu başbakanlık koltuğunu bırakmamış oldu.
FRANSA’DA İKİNCİ MACRON DÖNEMİ
2022, Fransa için halkın 2’si cumhurbaşkanlığı, 2’si parlamento olmak üzere 4 sefer sandık başına gittiği kritik bir yıl oldu.
Aşırı sağcı aday Marine Le Pen, 10 Nisan’daki birinci cinste mevcut önder Emmanuel Macron’un karşısına çıktı. Yüzde 50’yi geçen aday olmadığı için seçim ikinci cinse kaldı. 24 Nisan’da Macron, Le Pen karşısında galip çıktı. Lakin bu seçim, “Le Pen ve çok sağın oylarını artırdığı tarihi bir seçim” olarak kayıtlara geçti.
Fransa’da milletvekillerinin belirleneceği genel seçimlerinin birinci çeşidi 12 Haziran’da, ikinci çeşidi 19 Haziran’da yapıldı. İkinci defa cumhurbaşkanı seçilen Macron’un vaatlerini yerine getirebilmesi için genel seçimlerde mecliste salt çoğunluğu sağlayabilmesi ve hükümeti kurabilmesi büyük kıymet taşıyordu. Fakat bu, mümkün olmadı. Çok solcu Jean-Luc Melenchon’un teşebbüsüyle kurulan Nupes ittifakı, ülkenin Meclisteki birinci muhalif siyasi gücü haline gelirken, çok sağ Ulusal Birlik (RN) 89 milletvekili çıkararak “tarihi” bir sayıya imza attı.
Mecliste salt çoğunluğu kaybeden hükümetin meşruiyeti tartışma konusu haline geldi.
KUZEY İRLANDA’DA SINN FEIN KAZANDI
Kuzey İrlanda’da 5 Mayıs’taki parlamento seçimlerini, İngiltere’den ayrılıp İrlanda Cumhuriyeti ile birleşmeyi savunan Sinn Fein kazandı.
Bu sonuçla bölgenin 100 yıllık tarihinde birinci defa İrlanda milliyetçisi bir parti, seçimde birinci sırayı alarak başbakan çıkartma talihini elde etmişti.
Kuzey İrlanda’ya özel yetki paylaşımı muahedesine nazaran, birinci ve ikinci partilerin bölgeyi birlikte yönetmesi gerekirken, seçimlerden ikinci çıkan Demokratik Birlik Partisi (DUP) ile Sinn Fein hala ortak idare oluşturamadı. Ülkede bu yıl içinde tekrar seçime gidileceği duyurulsa da şimdilik ertelenmiş görünüyor.
İSVEÇ’TE ÇOK SAĞIN YÜKSELİŞİ
Aşırı sağ siyasetin İtalya’dan evvel en yakın vakitteki kazanımı İsveç’te oldu. 11 Eylül’de yapılan seçimlerde, çok sağ görüşlü İsveç Demokratlar Partisinin (SD) oy oranını yüzde 20,5’e kadar yükselterek ülkenin 2. büyük partisi durumuna gelmesi dikkati çekti.
Hükümeti kurma vazifesi, ölçülü Muhafazakar Parti (M) başkanı Ulf Kristersson’a verildi.
Sağ blok partiler yüzde 49,6, azınlık hükümeti ile iktidardaki sol blok partiler ise yüzde 48,9 oy aldı.
36 gün sonra sağ koalisyon hükümeti kuruldu. Çok sağcı SD de hükümete dışarıdan takviye verdiğini açıkladı.
İTALYA ERKEN SEÇİME GİTTİ
İtalya, Başbakan Draghi’nin istifasının akabinde 25 Eylül 2022’de erken parlamento seçimlerine gitti.
Aşırı sağcı İtalya’nın Kardeşleri Partisi (FdI) ve Lideri Giorgia Meloni’nin liderlik ettiği sağ ittifak, hem Senato’da hem de Temsilciler Meclisi’nde de hükümet kuracak çoğunluk sayısını elde etti.
21 Ekim’de Cumhurbaşkanı Sergio Mattarella, yeni hükümeti kurma misyonunu Giorgia Meloni’ye verdi.
Aşırı sağcı Meloni böylelikle İtalya’nın birinci bayan başbakanı oldu.
Avrupa ülkelerinde son yıllarda yükselen çok sağ eğilimler, birinci kesin zaferini ve iktidar koltuğunu İtalya’da elde etti.
2 EKİM’DE 3 ÜLKE SANDIĞA GİTTİ
Bulgaristan’da son 2 yılda 5 kere genel seçim yapıldı. 2021’den bu yana yapılan üçüncü erken parlamento seçiminin akabinde parlamentoya 7 parti girdi. Eski Başbakan Borisov’un GERB partisi oyların yüzde 25,37’sini alarak birinci sırada yer aldı. Üyelerinin çoğunluğunu Türk ve Müslümanların oluşturduğu Hak ve Özgürlükler Hareketi Partisi, ülkenin üçüncü en büyük siyasi gücü oldu. Lakin hükümetin hala kurulamadığı ülkede partiler, erken seçimin kaçınılmaz olduğunu düşünüyor.
Bosna Hersek’te kanton, entite ve ulusal parlamentolar ile Devlet Başkanlığı Kurulu üyelerinin belirlendiği seçimde Devlet Başkanlığı Kurulunun Boşnak üyesi Denis Becirovic, Hırvat üyesi Zeljko Komsic ve Sırp üyesi Zeljka Cvijanovic oldu.
Bosna Hersek’in iki entitesinden biri olan Sırp Cumhuriyeti (RS) Başkanlığı için Milorad Dodik oyların çoğunluğunu aldı. RS’deki muhalefet partileri seçimlerin tekrarlanmasını talep ederken bunu destekleyen binlerce kişi sokağa döküldü. Oylar tekrar sayıldı lakin sonuç değişmedi.
Letonya genel seçimlerinde en çok oyu, Başbakan Krisjanis Karins’in iktidardaki Yeni Birlik Partisi aldı, Karins yine başbakan seçildi. Rusya-Ukrayna Savaşı, etnik Rus azınlık sıkıntısındaki fikir ayrılıkları ve yüksek güç fiyatlarıyla gelen ekonomik tasaların ortasında gerçekleşen seçimde, Rusya yanlısı Ahenk Partisinin yalnızca yüzde 4,8 oy alması dikkati çekti.
SLOVENYA’DA BİRİNCİ BAYAN CUMHURBAŞKANI
23 Ekim’de yapılan cumhurbaşkanlığı seçimi, adayların yüzde 50’nin üzerinde oy alamaması nedeniyle ikinci tipe kaldı.
Slovenya Korsan Partisi ile Avrupa Yeşiller Partisinin takviyesini alan bağımsız aday Pirc Musar, oyların yüzde 53,86’sını alarak ülkenin birinci bayan cumhurbaşkanı seçildi.
DANİMARKA 7 AY ERKEN SEÇİME GİTTİ
Danimarka, Rusya ile Ukrayna ortasındaki savaşın tetiklediği güvenlik kaygılarının ve güç krizinin tırmandığı bir devirde planlanandan 7 ay evvel yapılacak erken genel seçimler için 1 Kasım’da sandık başına gitti.
Başbakan Mette Frederiksen’in Toplumsal Demokratlar Partisi en fazla oy alan parti olurken onu destekleyen merkez sol ittifakı da parlamentoda çoğunluğu elde etti.
Sosyal Demokratlar, son 20 yılda aldıkları en yüksek oran olan yüzde 27,5 ile yeniden parlamentonun en büyük kümesi oldu. Fakat Frederiksen başkanlığındaki hükümet, 42 gün sonra kurulabildi. Ülkede 44 yıl sonra birinci kere sağ ve sol partiler bir ortaya gelerek koalisyon hükümeti oluşturdu. (AA)
