Parlamenter Sistem Nedir? Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem Ne Manaya Gelmektedir?

Parlamenter sistem, yürütme organının yasama organının kontrolünde olduğu bir yönetim biçimidir. Fransızca bir söz olan parlamenter, Türkçe’de milletvekili manasına karşılık gelir. Parlamentoya dayanan, parlamenter nizam, meclise dayanan sistemdir.

Meclisin ön planda yer aldığı sistemde yürütme, yasama organı tarafından denetlenir. 

• Yürütme organı iki başlıdır (Cumhurbaşkanı ve Bakanlar Kurulu)

• Yürütme, yasama organı tarafından, bakanlar heyeti ise parlamentodan çıkar.

• Bakanlar şurası, parlamentoya karşı sorumludur.

• Aynı kişi hem yasama hem de yürütme organında vazife alabilir. 

• Bakanlar heyeti, yasama organının çalışmalarına dahil olabilir.

• Yasama ve yürütme ortasındaki güçlü etkileşim ve zayıf kuvvetler ayrılığı vardır.

Güçlendirimiş parlamenter sistem, siyaset bilimci Arend Lijphart’a nazaran üç temel özelliği barındıran bir hükümet sistemidir.

• Hükümetin yasamaya karşı siyasi sorumluluğa sahip olması ve yasamanın hükümeti gensoru oylaması gibisi düzeneklerle düşürebilmesi;

• Hükümetin başında bulunan başbakanın halk oyuyla değil, yasama organı tarafından seçilmesi;

• Yürütme erkinin kabine tarafından kolektif bir biçimde kullanılması, yürütme erkinin tek bir bireye devredilmemesi.

Güçlendirilmiş yahut uygunlaştırılmış parlamenter sistemin hukukî temelini ise birinci kez siyaset bilimci Boris Mirkine-Guetzevitch oluşturmuştur. Genel olarak parlamenter sistemin temel özelliklerini koruyan bu sistem, hükümetin istikrarını ve aktifliğini arttırmak maksadıyla anayasaya belli düzeneklerin eklenmesi olarak kabul görmüştür.

• 1. Geçiş sürecinde Türkiye’yi; Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem prensip ve amaçları ile mutabakata vardığımız referans metinleri doğrultusunda anayasa, yasa, kuvvetler ayrılığı istikrar ve denetleme asılları çerçevesinde, istişare ve uzlasıyla yöneteceğiz

• 2. Güçlendirilmiş Parlamenter Sisteme geçişle ilgili Anayasa değişiklikleri genel seçimde ortaya çıkan TBMM yapısının mümkün kıldığı en kısa müddette tamamlanacak ve yürürlüğe girecektir. 

• 3. Geçiş sürecinde Millet İttifakına dahil partilerin genel liderleri Cumhurbaşkanı Yardımcısı olacaktır.

• 4. Bakanlıkların dağılımı, Millet ittifakını oluşturan siyasi partilerin milletvekili genel seçiminde çıkardığı milletvekili sayısına nazaran belirlenecektir. İttifak partilerinin her biri kabinede en az bir bakan ile temsil edilecektir. Bakanlıklara paralel olarak kurulmuş Cumhurbaşkanlığı bünyesindeki Siyaset Konseyleri ve ofisler lağvedilecektir.

• 5. Bakanların atanma ve misyondan alınmaları, mensup oldukları siyasi partinin genel lideriyle uzlaşı içinde Cumhurbaşkanı tarafından yapılacaktır.

• 6. Geçiş sürecinde Cumhurbaşkanı, yürütme yetkisini ve vazifesini katılımcılık anlayışı, istişare ve uzlaşı temellerine nazaran kullanacaktır.

• 7. Cumhurbaşkanlığı Kabinesine (Cumhurbaşkanı Yardımcıları ve Bakanlar) yetki ve misyon dağılımı, Anayasa ve yasalar çerçevesinde çıkarılacak Cumhurbaşkanı kararnamesi ile belirlenecektir 

• 8. Cumhurbaşkanı seçimlerin yenilenmesi, OHAL ilanı, ulusal güvenlik siyasetleri, Cumhurbaşkanlığı Kararları, Karamameleri ve genel nitelikteki düzenleyici süreçler ile üst seviye atamalarda Millet Itifakına dahil partierin genel liderleriyle uzlaşı içinde karar alacaktır.

• 9. Geçiş sürecinde yasama faaliyetlerinin iş birliği içinde gerçekleşmesini koordine edecek sistemler kurulacaktır.

• 10. Güçlendirilmiş parlamenter sisteme geçiş sürecinin tamamlanmasıyla birlikte, mevcut Cumhurbaşkanının – var ise- siyasi parti üyeliği sona erecektir.

• 11. Güçlendirilmiş parlamenter sisteme geçildikten sonra yeni bir seçime gerek olmaksızın 13 Cumhurbaşkanı ve TBMM vazife müddetini tamamlayacaktır 

• 12. ‘İstanbul ve Ankara büyükşehir belediye liderleri cumhurbaşkanının uygun gördüğü vakitte CB yardımcısı olarak atanacaklardır.