İzmir Büyükşehir Belediyesi tarafından düzenlenen ve dördüncü gününde “Doğaya Davet” oturumuyla İkinci Yüzyılın İktisat Kongresi devam ediyor.
Bugünkü oturumda yer bilimci Prof. Dr. Naci Görür, Türkiye’de kentlerin sarsıntı dirençli hale getirilmesi gerektiğine vurgu yaparak altı temel bahis üzerinden anlatım yaptı.
Prof. Dr. Görür’ün konuşmasından öne çıkan başlıklar şöyle:
*Bir yer bilimci olarak bir karar aldım. Artık gerek duymadıkça özel sorular sorulmadıkça sarsıntı, fay, zelzele nerede olacak, nasıl olacak, hangi fay kırıldı, hangi fay kırılacak konusunda konuşmuyorum.
*Elbette ki değerli, lakin ben diyorum ki onlar akademik dünyanın işi, bırakın akademik dünya onu tartışsın.
*Bugüne kadar onları tartıştık, geldiğimiz nokta şu; işte bu son zelzele. Görünürde 50 bin, muhtemelen çok daha fazla insanımızı bir gecede, bir dakikada toprağa gömdük. İşte zelzelenin sonucu bu. Bu sarsıntı biliniyordu.
*Bize Marmara Depremi’ni sorduktan sonra basın mensupları ‘Hocam bundan sonra Türkiye’de nerede sarsıntı bekliyorsunuz’ diye, parmağımızı şöyle yumar, Maraş… Sayardık. Bu parmak bitti artık, Maraş oldu.
“AYDIN BİR ÜLKEDE OLSAYDI BUGÜN ÇOK ŞEY DEĞİŞİRDİ”
*1999’dan sonra Maraş sarsıntısı geliyor diye çok arkadaşımız, yer bilimciler bunları söylediler. Ben de dahil olmak üzere. Ben hatta 3 Şubat’a kadar söyledim.
*6 Şubat’ta Maraş zelzelesi oldu. Çok yazdık, çok çizdik. Sonuçta bu sahneyi görünce anladık ki biz hiçbir yerden duyurmuyoruz. Sesimizi duyan yok. Göçük altından bağırıyoruz ya ‘sesimizi duyan var mı’ diye.
*Bizlerin sesini duyan maalesef yok. Şayet olaydı bugünkü sahne olmazdı. Bugünkü sahne, aklı başında bir ülkede olsaydı önemli bir demokratik, aydın bir ülkede olsaydı bugün çok şey değişirdi.
*Hiçbir şey eskisi üzere olmazdı. Ancak bakın değişen hiçbir şey yok. Yavaş yavaş da onu unutacağız, hele birkaç ay daha geçsin.
DEPREM FALAN YERDE OLACAK DEDİĞİMİZ VAKİT RAHAT MI EDECEĞİZ
*İzmir’i nasıl sarsıntı dirençli yaparız onu anlatacağım. Çok genel altı başlık oluşturdum. Bu bütün kentler için geçerli. Türk milleti olarak İzmirliler olarak zelzele nerede, nasıl olacak diye sormayın. Zira bize yakışmıyor. Sarsıntı falan yerde olacak dediğimiz vakit rahat mı edeceğiz. 40 sene sonra olacak dediğimizde oh be bu işi yırttık mı diyeceğiz.
*O vakit ölecek beşerler bizim çocuklarımız, torunlarımız, bizden gelen kuşaklarımız olmayacak mı? O vakit neyin peşindeyiz. O fay kırıldı mı, Mersin’de de zelzele oldu, buraya da zelzele mi geliyor diye…
*Ben kaygıyı anlıyorum, ben de korkuyorum. İnsani bir histir fakat ülke olarak millet olarak bizi yönetecek beşerler olarak sahiden yakışmıyor.
13 MİLYON YILDAN BERİ BU BÖLGEDE SARSINTILAR OLAGELİYOR
*Deprem bir gerçektir. Bu ülkenin en kıymetli meselesidir. Bu politikler tartışıyor ya hani hukuk, adalet diyor, işsizlik, yolsuzluk diyor. Ne sayıyorsanız sayın en başa sarsıntısı koymak zorundasınız.
*Öyle bir gerçek ki yok edemezsiniz. 13 milyon yıldan beri bu bölgede sarsıntılar olageliyor. Ve daha milyonlarca sene devam edecek. Millet olarak bizim duyacağımız bu.
*Türkiye’nin rastgele bir vaktinde rastgele bir yerinde zelzele olabilir, binlerce insanı toprağa verebiliriz. Bunu da duyuyorsunuz. Artık diğer sorulara gerek yok. Bırakın onu yer bilimciler, bilim dünyası kendi ortasında tartışsın.
*Bana nazaran işin en değerli noktası… Mademki bu ülkede zelzeleler olagelecektir, mademki sarsıntıları engelleyemiyoruz, o halde zelzelelerde yıkılmamak için millet olarak zelzele dirençli kentler oluşturmak zorundayız.
*Deprem dirençli yerleşim alanları oluşturduğumuz takdirde zelzele korkusunu da atarız. Rastgele bir zelzele olduğu vakit bir gece 50, 60 bin kişiyi de toprağa vermeyiz. O halde mümkün mü sarsıntı dirençli yerleşim alanları, evet mümkün. Dünyada örnekleri çok.
*Kaliforniya, Meksika, Şili, Japonya, İtalya… Daha da sayabilirsiniz. Onlar nasıl başarmış biliyor musunuz? Zira o ülkeler çoklukla bilime inanan, bilimin ışığı altında yol alan bilgi toplumuna dönüşmüş çağdaş ülkeler ve beşerler. O vakit biz millet olarak bu izde yürümek mecburiyetindeyiz. Yapmak için de her şeyimiz var.
“YÖNETİCİLER MUHAKKAK BİR KURSA, EĞİTİME TABİ TUTULSUNLAR”
*Birincisi idare sistemi ve yönetici özelliği. İzmir’in idare sistemi aşikâr. Belediye lideri var vali var. Vali atanıyor, lider seçiliyor. Burası da bir zelzele kenti.
*O halde sarsıntı kentine rastgele bir yönetici geldiği vakit olağan bir kentin yöneticisi üzere olamaz, olmamalı. Zelzele nedir bilmeli. Yönettiği kenti, tehlikesi, hangi faylar ve sistemle tehdit ediliyor onu bilmeli. Tehlike tahlili nedir onu bilmeli.
*Deprem olmadan evvel ziyan nasıl azaltılır onu bilmeli. Bu doğrultuda kentin çeşitli dairelerinde sarsıntıyla ilgili kuruluşları harekete geçirebilecek bilgisi, yeteneği olmalı, onları koordine ve organize edebilmeli. İzmir’i kente hazırlama noktasında kime, ne misyon vereceklerini bilmeli. O misyonu yapıp yapamadıklarını takip edebilmeli.
*Sonuç olarak da kentin zelzele konusunda orkestra yönetir üzere yönetebilecek bilgi, marifet ve birikime sahip olmalı. Yöneticiler aşikâr bir kursa, eğitime tabi tutulsunlar. Ondan sonra idare oluşsun. Bu kentin birinci parametresiydi.
“KENDİMİZİ DEĞİŞTİRMEK İÇİN, İDRAK ETMEK İÇİN BU YETMİYOR MU”
*İkinci bileşen halk. Burada sizlere de serzenişte bulunacağım. O sizlerin içine kendimi de koyuyorum. Bir kentin halkı şayet zelzele şuurlu, bilgili, birikimli ve kültürlü değilse siz o kenti asla sarsıntıya hazırlayamazsınız.
*Çünkü zelzele kültürü olmayan halk, zelzelede yara alabilecek her işi bâtın zımnî yer altında yapar, sağından solundan dolaşır tekrar yapar. Mesken yaptığı vakit kaçak yapar, dört kata ruhsat alır, beşinci katı da kaçak atar. Hiçbir vakit da denileni ciddiye almaz. Eğitime kulak asmaz.
*Ailesine rastgele bir zelzele planlaması yazmaz. Dilim varmıyor söylemeye ancak bazen maddelere ve etiğe uygun olmayan işleri de rant uğruna yapar ve o kenti siz istediğiniz kadar idare zelzele dirençli yapmaya çalışın, o sarsıntı direncinin gerektiği kurallara uymayan halkla o kenti bir yere götüremezsiniz.
*Biz bu türlü miyiz evet, İzmirliler farklı mı, hayır. Bu işe son verelim. Bunun için neden mi arıyorsunuz, kolay, 60 bin insanımızın bir gece gömülmüş olması bu yetmiyor.
*Kendimizi değiştirmek için, idrak etmek için bu yetmiyor mu? Daha kaç bin kişinin ölmesi gerekiyor? Bu halkla biz sarsıntıyla baş edemeyiz.
“BİZ İSTANBUL’DA BUNU YAPIYORUZ”
*Üçüncü bileşene geldik. Altyapı… Siz bir kenti zelzele dirençli yapacaksanız bu altyapıyı zelzele dirençli yapmak zorundasınız.
*Örnek oldu bugünkü zelzele bölgesi, altyapı diye bir şey yok. Bütün altyapı tahrip oldu. Kanalizasyon sistemi su şebekesine karıştı. Bugün su içemiyorlar. Hastalık da kasıp kavuracak. Bu kehanet değil. O bölgede salgın hastalıklar ya başlamıştır ya da daha başlayacaktır.
*O vakit yapılacak iş sarsıntı gelmeden evvel bu sarsıntıda hasar alacak altyapıyı yenilemek, eksiği varsa tamamlamak, çürük bir tarafı varsa değiştirmek. Biz İstanbul’da bunu yapıyoruz. Bütün altyapıyı tahlillerini yaptık.
*Belli bir bütçe de var lakin kâfi değil, onları değiştirmeye çalışıyoruz. Havalimanı, yol nereye yapılacak? Olmaması gerekeni en yeterli gösteren bu bizim sarsıntı bölgesi. Bakın havaalanı yapılmış, oraya yapılmamalı. Yol yapılmış, yol kalmadı.
*Hiçbir şey. Diyeceksiniz ki büyük bir sarsıntıydı o kadar olur. Olur lakin o kadar olmaz. Dünyaya bizim zelzele bölgesindeki hasar örnek olarak gösterilmelidir. Bir ülkede sarsıntı dirençli kentleşmenin olmamasının en hoş örneğini veriyoruz.
*Bunu ben de söylemiyorum. 99’dan beri Maraş’a sarsıntı gelecek diye elimizle gösterdiğimiz bir yerde mahallî idareler, merkezi idare de dahil hiçbir şey yapmamış. Anlamadıklarını bugünkü tablo gösteriyor.
*Dördüncü bileşen yapı stoku. Bu yapı stokunu çok yeterli biliyoruz. Zannediyoruz ki bir kenti zelzele dirençli yapmak yalnızca yapı stokunu güçlendirmek ve yenilemekle olur. Neden o denli biliyoruz biliyor musunuz, zira rant onun içerisinde.
*Onu biz müteahhitlik projesi üzere görüyoruz. Kentsel dönüşümü de biz müteahhitlik projesi üzere algıladık. Kentsel dönüşümün motor gücü olarak da müteahhitleri ortaya koyduk. Doğal olarak nasıl oldu?
*Ben de müteahhit olsam birebir şeyi yaparım, nerede fazla para var, kar getiriyorsa kentsel dönüşümü oradan başlattık. İstanbul’da örnek Bağdat Caddesi. Her taraf binalar oldu. Zeytinburnu en büyük darbeyi yiyecek sözgelimi, git ki orada kentsel dönüşümü göresin.
*Bu bileşen değerli. İnsanların en fazla vefatına neden olan bileşen yapı stoku. O vakit yapı stokunu yenilemek, güçlendirmek gerekirse tahliye etmek gerekir.
*Bu zelzelelerde önceydi benim bas bas bağırdığıma herkes şahittir, artık de hatırlayacaksınız hükümet çıktı dedi ki ‘Biz 600 bin konut yapacağız ve ucuz kredi ile halka satacağız.’ Halkımız da kuyruğa girdi. Kimse başını sokacak meskeni olmasın diye kim söyler. Hepimiz seviniriz. Fakat ben dedim ki ‘bu yapılan şey yanlış.
*İstanbul’da 90 bin bina çökme noktasında zayıflığı varken İstanbul’da yüzbinlerce insanın can güvenliği yokken hükümetin yeni konut yapıp satması gerçek değildir.
*Önce İstanbul’da vefatı bekleyen insanların binalarını halledin de ondan sonra yapıp satın’ diye. Lakin kim duydu ki. Duysa ne olur duymasa ne olur. İnsanlarımızın can güvenliği yokken bile ne idare ne halk olarak aldırış ediyor.
“ÖYLE BİR DEVLETE DE GEREK VAR MI
*Birçok seçim geçti. Meydanlar tıklım tıklım doldu. Ateşli nutuklar verildi. İnanılmaz alkışlar oldu. Her şey istenildi. Hiçbir kimse bir tek pankart bile kaldırmadı Allah isteği için ‘Depremde ölmek istemiyoruz, sarsıntı bizim mukadderatımız değildir’ demedi.
*Bir gece 60 bin insanımızı toprağa veren bir millet olarak ya nasıl bu bahse bu kadar uzak durabiliyoruz? Sahi nasıl bu kadar uzak durabiliyoruz? Bundan daha kıymetli ne var? Devletin en kıymetli konusu bu değil mi Allah aşkına?
*İnsanların can güvenliğini sağlamayan bir devlet, devlet olur mu? O denli bir devlete de gerek var mı?
*Bu devletin de bu toprakları biziz, millet, bizleriz. Güç de bizim elimizde. Zira biz el kaldırdığımız, oy kullandığımız vakit biri iktidara geliyor, indirdiğimiz vakit sandığa gömülüyor.
*Deprem, partiler üstü bir mevzudur. Siz rastgele bir partiye gönül verebilirsiniz. Hürmet duyarım, başımızın üstünde yeri var. Ancak bir bilim adamı olarak söylüyorum, asla da bir siyasi tarafım olmadı.
*Ve size diyorum ki lütfen, Allah aşkına bu seçimden başlamak kaydıyla hangi partiye, hangi inanca, fikre sahip olursanız olun rastgele bir parti sizin de sevdiğiniz olsa bile zelzele konusunda insanlarımızın can güvenliği konusunda önemli planı, iradesi olmuyorsa sakın ona vermeyin. Lakin bunu yapabiliriz.
“ONLARI BİTİREMEZSİNİZ”
*Beş, etraf ve ekosistem. Sarsıntı en büyük etraf felaketi. Biliyorsunuz 100 milyon tonun üzerinde enkaz ve moloz var. 100 milyon ton enkaz ne demek biliyor musunuz? Yani siz 30 tonluk kamyonlarla siz senelerce taşısanız onları bitiremezsiniz. Artık bunlar geliyor çabukla bir an evvel kaldırılıyor.
*Deprem molozu aydın, çağdaş ülkelerde o denli rastgele kaldırılmaz. Onun ulusal ve milletlerarası yönetmeliklere nazaran bu molozu bertaraf etmek zorundasınız. İnşaat materyali var, kimyasal var, evsel atık var…
*Siz bunları götürüp bir yere gömerseniz bugün yapıldığı üzere tekrar dünyaya örnek oluyoruz, yapılmaması gerekenler… Bu molozlar şayet tedbir almadıysanız evvel biyokimyasal tepkiler başlıyor.
*Ondan sonra fizikokimyasal tepkiler başlıyor. O molozların içinde ne kadar ağır metal ne kadar toksik unsur varsa konsantrasyonu artıyor. Üsten de yağmur yağınca bunlar yayılıyor toprağa. Toprağı kirletiyor.
*Topraktan yer altı suyunu kirletiyor. Göle, denize gidiyor. Balıkçı balık tutuyor, sofranıza geliyor. Siz o toksik maddeyi afiyetle yiyorsunuz… Bu latife değil.
“TAHMİN EDİYORUM 10 YILDAN EVVEL MARAŞ, GAZİANTEP ESKİ DURUMUNA GELEMEZ”
*Son parametre, iktisat. Maraş ve Gaziantep, o bölgenin ekonomik bakımında kentleriydi. Bugün orada iktisadın çarkları durdu. Şu anda grup kalmadı. Ekipmanın birçok çalışmıyor.
*Aynı vakitte üretimleri durdu. Bir şey üretemiyorlar. Stokları telef oldu. Pazarı kaybettiler. Dünya mal ister, seni fazla beklemez.
*Tahmin ediyorum 10 yıldan evvel Maraş, Gaziantep eski durumuna gelemez. 10 sene oh be gelebilirsiniz derseniz dünyayı kaybedersiniz. Hafızasından siler. O bölge çökerse halk mutsuz olur.
TÜRKİYE EKONOMİK OLARAK BAĞIMSIZLIĞINI KAYBETTİĞİ ÜZERE ARGÜMAN EDİYORUM SİYASİ BAĞIMSIZLIĞINI DA KAYBEDER:
*İstanbul’da şayet Marmara sarsıntısı olur ve haliyle girersek iktisat çöker. Marmara bölgesinin iktisadının çökmesi ne demektir?
*Türkiye üretiminin yüzde 60’ını oluşturan bir bölge. O bölgede iktisadın çarkları durur da dizüstü çökerse Türkiye genelinde çöker. Türkiye ekonomik olarak bağımsızlığını kaybettiği üzere argüman ediyorum siyasi bağımsızlığını da kaybeder.
*Ona yanıtını sayın Cumhurbaşkanımızın şu cümlesiyle söylüyorum, ‘bana söylediler, IMF bizden 5 milyar dolar ödünç istiyor, ben de dedim ki verin, bugün borç alan yarın talimat alır.’ O vakit bu cümle her şeyi söz ediyor değil mi? (ANKA)
KAYNAK : Sözcü
