6 Şubat 2023’te Türkiye’de Kahramanmaraş merkezli olmak üzere 10 vilayette tesirli olan çok şiddetli iki zelzele yaşandı. Büyüklükleri de şiddetleri de felaket boyutunda olan zelzeleler 20 binden fazla vatandaşın hayatını kaybetmesine yol açtı. 80 binin üzerinde yaralı vatandaş, 12 binden fazla yıkılan bina bulunuyor. 13 milyon 3 bin kişinin yaşadığı bölgenin iktisadı de bu felaketten etkilendi. Türkiye için bu datalar ne demek onu inceledik.
Türkiye, TÜİK’in son açıkladığı datalara nazaran 84 milyon 680 bin 273 nüfus bulunuyor. 13 milyon 309 bin 886 kayıtlı vatandaşın yaşadığı 10 vilayet 7,7 ve 7,6 büyüklüğündeki iki sarsıntıyla sarsıldı ve yıkıldı.
Ülkedeki 25 milyon 329 bin 833 hanenin, 3 milyon 304 bin 737’si bu sarsıntılardan etkilendi. Son datalara nazaran bu hanelerin bulunduğu 12 bin 141 bina yıkıldı, 66 bin 58 binada da birtakım kısımlar yıkılmış halde. Şimdi bölgede hasar çalışmaları yeni başladığından tam olarak hasarlı binalar bilinmiyor.
Can kayıpları ana üzücü öge olmakla birlikte yaralıların bir an evvel fiziki ve ruhsal sıhhatine kavuşması en büyük dileklerden biri oluyor.
Bu boyutta bir sarsıntı felaketini son olarak Türkiye, 17 Ağustos 1999’da yaşadı. Yaklaşık 19 bin kişi hayatını kaybetti. 7,8 şiddetindeki Gölcük sarsıntısının akabinde birebir yıl 12 Kasım’da 7,2 büyüklüğünde bir de Düzce zelzelesi yaşandı. Bu sarsıntıların yarattığı hasarlar yalnızca beşerler ve meskenlerde olmadı. 2000 Kasım ve 2001 Şubat ekonomik krizleri yaşanırken, Türkiye tarihinin de en büyük ekonomik krizleriydi. Tüm bunların tesiri de 2002 Kasım ayında yapılan genel seçimlerde görüldü. O devir iktidarda olan partiler Meclis’te yer alamayacak kadar kan kaybetti. Gölcük zelzelesi yalnızca Kuzey Anadolu Fay çizgisinde kırılma değil iktisat ve siyasette de fayların kırılmasına neden oldu.
Türkiye’de 2021 yılının son çeyreğinden bu yana yaşanan yüksek enflasyon süreci de pandemi sonrası global ve lokal konjonktürle içeride para siyasetinde izlenen son modelle ilişkilendiriliyor. Bu da yaşanan büyük zelzele felaketinde gözleri ister istemez iktisada çevirmeye neden oluyor.
Böylesi bir yıkım büyük de bir ekonomik yük getiriyor.
www.tccb.gov.tr
Cumhurbaşkanı Erdoğan, depremzedelere yönelik konuşmalarında 10 biner TL’lik nakdi yardım, konut sahiplerine 5 bin, kiracılara 2 bin TL kira yardımı açıklarken, tıpkı yardımlar tüm yurttan bölgeye yağdığından AFAD uyumuyla dağıtılmaya çalışılıyor. Bir de Erdoğan, kısa müddette yeni konutların imallerine başlanacağını da konuşmasına ekliyor.
Tüm bunlar baz tesiriyle gerileme sürecinde olan yüksek enflasyonda yeni bir yük manasına gelirken, ülkenin toplam iktisadında zelzeleden etkilenen bölgenin hissesini sayısal bilgilerle inceledik.
Devlet Planlama Teşkilatı ve Merkez Bankası’nda uzun yıllar çalışmış olan Ekonomist Ercan Türkan’ın hazırladığı detaylı verilerin ışığında duruma baktık.
Öncelikle bölgenin nüfusu Türkiye’nin yüzde 15,71’ini oluşturuyor.
Depremden etkilenen bölgenin geniş olması ve yapısı nedeniyle ana iş kolu tarım olmakla birlikte imalat sanayi de baskın görünüyor. Bu da emek ağır olan iki bölümün işgücünde durumunu önümüzdeki günlerde sorgulamaya açacak üzere kestirim ediliyor.
Bölgede faaliyet gösteren ve Borsa İstanbul’da süreç gören 9 şirket bulunuyor.
Bunlar da Kahramanmaraş’ta bulunan Arsan Dokuma (ARSAN), Adana’dan Bilici Yatırım (BLCYT), Bossa Ticaret (BOSSA) ve Sasa Polyester (SASA), Hatay’dan Hateks Hatay Dokumacılık (HATEK) ile İskenderun Demir Çelik (ISDMR), Gaziantep’ten Royal Halı (ROYAL) ile Sanko Pazarlama (SANKO) ile Şanlıurfa’da üretim tesisi olan Rubenis Dokumacılık (RUBNS) şirketleri oluyor.
Yatırımcı ve portföy bilgileri de 10 vilayette hatrı sayılır bir düzeyde olurken, bilhassa kültürel bağlamda altın yatırımının da bu bölgede yüksek olduğu biliniyor.
GSYH’nin yüzde 9,3’ünü oluşturan bölgede teşebbüs ve mükellef oranı Türkiye’nin yüzde 11’ii düzeyinde bulunuyor.
Tarımda Türkiye’deki hissesi yüzde 14,5 olan bölgenin ihracat hissesi da yüzde 8,6 oluyor.
Bölgede faal çalışanların oranı yüzde 11,7 olurken, bütçe gelirlerine katkısı da yüzde 4,7 oluyor.
Depremin birinci gününde açıklanan TBB, BDDK ve bankaların kararları sonrasında toplam nakdi krediler bölgenin yapına bakılıyor. Türkiye’deki nakdi kredileri yüzde 9’u bölgede kullanılmış durumda olurken, dokuma ve metal öne çıkıyor.
Otomobillerin yüzde 10,2’si bu bölgede kayıtlı ki manzaralarda o alanda da büyük hasar oluştuğu anlaşılıyor.
Mevduatlarda da yüzde 6 bölgede tartı görülürken, ticari mevduatların yüzde 4,2’si bu bölgenin varlığı oluyor.
Makalenin hazırlayıcısı ekonomist Ercan Türkan’ın son notu da dikkat çekiyor. 👇
Ekonomik aktivite açısından bölgenin ehemmiyeti, üstteki göstergelerden de görülebileceği üzere epey barizdir. Zelzelenin yol açtığı yaralar, yalnızca bölge için değil, ülke iktisadı açısından da kapsamlı ve çok boyutludur. Bölge ve ülke iktisadı oluşan bu yaraları en kısa müddette saracaktır. Dayanışma, birlik olma, hakikat tasarlanmış ekonomik ve toplumsal siyasetler, rehabilitasyon sürecinin mümkün olduğunca kısa sürmesinde en kritik rolü üstlenecektir. Gelmiş ve geçmiş olsun Türkiye.
KAYNAK : Onedio
