[ad_1]
İpek ÖZBEY
Bir uzman “Olacak” diyor, oburu ise ‘Yok o fay meyyit bir hat’… Kimi yurttaş çok korkuyor, kimi ise “olmayacak” diyene inanıp rahatlamayı tercih ediyor. Prof. Dr. Naci Görür, halkı uyarıyor: “Onlar uzman değil, uzmanlık için kimi kriterler gerekir, inanmayın”. Medyaya da şunu söylüyor: “Herkese mikrofon uzatmayın, bu vebalin altında kalmayın.” Prof. Görür ile bu baş karışıklığını, çalışmaların neler söylediğini ve sarsıntı olursa başımıza gelecekleri konuştuk. Binadan sağ kurtulmak yetmiyor, su sorunu çözülemezse bu defa salgın hastalıktan hayatınızı kaybedebilirsiniz. Sorun, para olmadığı için çözülemiyor. Artık Sayın Görür’e kulak verelim.
Hocam evvel bir baş karışıklığını giderelim istiyorum. Kimi uzmanlar, Marmara Denizi’ndeki fayın meyyit bir sınır olduğunu söylüyor. Asıl fay Yalova’nın Çınarcık bölgesinin önünden geçiyormuş, yani hiçbir vakit Kuzey Marmara kenarından giden bir fayımız kelam konusu değilmiş. Artık uzmanlardan gelen farklı yorumlar var, siz ise yıllardır uyarıyorsunuz, hatta bazen çığlık atıyorsunuz. Uzmanlar ortasındaki bu derin görüş ayrılığı neye dayanıyor, tıpkı yere bakıp nasıl farklı sonuçlardan bahsediyorsunuz?
İsim vermeyeceğim lakin onlar uzman değil. Bilimsel de değil. Uzman dediğin vakit konuştuğu husus üzerinde çalışmış, müşahede yapmış, bilgi toplamış, o bilgileri incelemiş, yorumlamış, bilim süzgecinden geçmiş, çalışması memleketler arası saygın bir mecmuada yayınlanmış olmalı. Bu bilimsel bir çalışmadır ve münasebetiyle bir uzmanın yapabileceği bir şeydir.
Bu açıklamayı yapanlar da bilim insanı ama…
Bilim insanı olmanın şartlarını az evvel saydım. O yüzden siz de her önünüze gelene mikrofon uzatmayın. Yazık, günahtır. İnsanların vebalini alırsınız. Zira zelzele olmayacak diyenlere inanmak herkesin daha çok işine gelir, kulağa daha güzel gelir. Hasebiyle bu arkadaşların özgeçmişine girsen hiçbir yayınları yok. Hayatları boyunca bir milletlerarası mecmuada yayın yapmamışlar. Bunların yayın dediği kendin pişir kendin ye. Sonra Marmara hakkında konuşuyoruz. Marmara hakkında bir şey söylemek için, teknoloji, imkan, yeraltı, deniz üstü bütün çalışmaları ve bilgileri toplamış olmak lazım ki bu bir kişinin yapabileceği bir şey değil. Donanımlı araştırma gemilerinin yapabileceği, milyonlarca Euro’ya mal olacak, dünyadan uzmanların gelip yorumlayabileceği bir şey. Bu şahıslar hayatlarında Marmara’ya bu manada ayaklarını sokmamışlar.
Siz?
Bütün bu araştırmaları yapan Türk tarafının lideri benim. Ben bir şey dediğim vakit gerimde 8 memleketler arası, 2 tane ulusal geminin bilgilerine dayanarak söylüyorum. Bir de bu araştırmalarda iki denizaltı kullanmışız. Denizin altında 1200 metre dalıp, günde 7 saat çalışmışız. Binlerce kilometre sismik almışız. Bütün dünyaya da yayınları biz yapmışız. O insanları sayarız, severiz, başımızın üzerinde yeri var, farklı. Fakat bunu diyen şahıslara şunu sormak lazım: Bu dataları hangi milletlerarası saygın bilim platformunda yayınladın da öteki bilim insanları farkında değil? Biz AB fonlarından 80-90 milyon Euro’luk araştırma yaptık. İngilizlerin, İtalyanların, Fransızların TÜBİTAK ayarındaki kurumları bunun ardında oldu.
Bu araştırmalar en son ne vakit yapıldı?
1999’dan günümüze kadar. En ağır periyot 2014…
Bu bilgiler eskir mi pekala?
Hayır, hayır. Araştırmanın sonu yok, ölçeği değiştirdiğin vakit ebediyen masraf. Bak, 1999 zelzelesi olduğu vakit Marmara Denizi hiç bilinmeyen bir denizdi. Biz de bilmiyorduk. Ayıp bir şey. Bütün dünya bizi ayıpladı fakat 20 bin kişi ölmüş, yüzümüze vurmadılar. Biz 1999 sarsıntısından sonra TÜBİTAK olarak NATO’ya müracaat ettik. NATO tarihinde birinci kere zelzele konusunda bir ülkeye yardım etti. Bize 100 bin dolar para çıkardı, beni de lider seçti. İki Türk gemisi deniz kuvvetlerine ilişkin, NATO’nun dayanağıyla başladık çalışmaya. Sonra Brüksel’e gittik. Toplantı yaptık, 60 ülkeyi çağırdı NATO. Durumu anlattık. Dünyanın en saygın bilim insanları nasıl çözeriz diye anlattı. İki ülke, Fransa ve İtalya bizimle işbirliği yaptı. Dünyanın en donanımlı gemilerini yolladılar. Sonuçta dünyada hiç bilinmeyen Marmara Denizi’ni dünyanın en bilinir denizi haline getirdik. Yani senin meseleye gelince bu ayrıntılı çalışmalar sonunda vakit geçince bir şey değişmez. Bunlar yerin yapısı.
Dünya insanın düşündüğü üzere davranmıyor
Geçen hafta Bursa’nın Gemlik ilçesinde 5.1 ve 4.5 büyüklüğünde sarsıntılar meydana geldi. Marmara Bölgesi’nde hissedildi. Biz yine İstanbul zelzelesini konuşmaya başladık. Siz İstanbul’da zelzele mümkünlüğünü yüzde 47 olarak açıkladınız. Bu tıpkı vakitte yüzde 53 olmayabilir demek. Bu oranları neye dayandırıyorsunuz?
Jeolojide çabucak her şey mümkünlük yüzdesiyle konuşulur. Dünyanın bütün davranış halini biz tam olarak söyleyemiyoruz, matematik üzere değil. Daima ‘olabilir’ demek lazım. Olmayabilir de zira, yarın olmaz, üç gün sonra olur. Dünya insanın düşündüğü üzere davranmıyor. Yüzde 47, Parsons, 2000 yılında bir çalışma yaptı. Türk bilim adamları da vardı. O çalışmayı yaparken jeolojik devir sarsıntılarını incelediler. Yarar gerilim birikimini incelediler. Gerilim transferi hesabına nazaran sonuçlarına nazaran 1999’dan sonra 30 yıl içinde sarsıntı olma mümkünlüğü yüzde 64. Bu çok büyük bir mümkünlük. Bu sene Parsons bunu revize etti, ABD’den bize seslendi. “Yaptığım revize sonucu bu mümkünlük yüzde 47’ye indi” dedi.
Ne oldu da indi?
Diyelim ki çok daha vakit geçti, zelzele olmadığı vakit daha farklı hesaplanır. GPS bilgilerine, öbür fayların zelzele üretmesine, gerilim dağılımına, uydu datalarına bakılıyor.
DEPREM HAZIRLIĞI MÜTEAHHİTLİK PROJESİ DEĞİLDİR
İstanbul’un yapı stoğu nasıl?
Asya yapısının jeolojik yapısı eski, münasebetiyle çok daha sertleşmiş kayalardan meydana geliyor. Avrupa yakasında daha genç. Eski peynir ile taze peynir üzere düşün. Avrupa yakasında senin bina yaptığın yer genç çökerlerden meydana geliyor. Gereğince kaya niteliği yok. Kumlu, içinde su olan zayıf kayalar. Avrupa bu durumda. Asya ise tam aksi kaya. Bu, sarsıntıda yapı stokunu ve sarsıntı dayanıklılığını çok etkiliyor.
Biraz daha açar mısınız, iki örnek birebir sarsıntıdan farklı mı etkileniyor?
Deprem dalgaları en az 15 kilometre alttan geliyor. Global yayılıyor. Havuza su attığında nasıl dalga dalga geliyor, o denli. Altta sağlam kayadan çarçabuk geçiyor. Evvel P dalgası, sonra S dalgası geliyor.
P ve S dalgası nedir?
P ve S dalgası içinden geçtiği tabanı farklı etkiliyor. P dalgası bir alıyor, bir bırakıyor, tutup bırakıyor üzere. O yeri deforme ediyor lakin süratli geçiyor. Gerisinden S dalgası geliyor. O da tıpkı deniz dalgası üzere, yeri de o denli etkiliyor. Sarsıntı dalgaları geldiği vakit sağlam tabandan P geçiyor fakat asıl yıkıcı olan S dalgası. S dalgası çürük tabana girdiğinde suratı azalıyor. Çabucak orayı vurup geçmiyor. Sağlam yerden geçerken, “galiba zelzele oldu” diyorsun. Çürük bir yere geldiğinde yavaşlıyor. Bina sağlam değilse yıkıyor, uzun müddet de kaldığı için orada haşat ediyor.
En çok hangi ilçeler etkilenecek?
Özellikle Avrupa yakasında yer alan bölgeler Haliç’ten tutun Silivri’ye kadar olan alan, denize yakın olan bölümler Bakırköy, Zeytinburnu üzere, buralar sarsıntıdan daha önemli etkilenecek.
Bir hazırlık var mı sarsıntıya, kâfi görüyor musunuz?
Bu hükümetin sarsıntıya hazırlık deyince aklına birinci gelen yapı stoku oluyor. Sarsıntıya bir kent tüm bileşenleriyle hazırlanmalı… Bu türlü yaparak sarsıntı hazırlığını müteahhitlik projesine dönüştürürsün.
O bileşenleri sıralar mısınız?
6 bileşen. İdare sistemi, halk, alt yapı, yapı stoku, ekosistem ve etraf, ekonomi… Bunların hepsini yapmazsan zelzeleye hazırlayamazsın. Hükümet beşini unutuyor, zira işlerine gelmiyor.
HALİÇ’TEN SİLİVRİ’YE 9 ŞİDDETİNİ BULACAK
Diyelim yüzde 47 ihtimal gerçekleşti ve İstanbul’da çok büyük bir zelzele oldu. Nasıl bir su sorunu yaşayacağız?
İstanbul’da kanalizasyon ve içme suyu yan yana sarfiyat. Zelzelede bunlar kırılır, tahrip olur, kanalizasyon içme suyu şebekesine karışır. Salgın hastalık gırla sarfiyat. Sular kesilir, hijyen kalmaz. Beşerler susuzluk çeker. Su getirip halka dağıtmak büyük sorun olur, yollar kapalı olur. Beşerler yıkanamaz.
Siz İSKİ’de bir fizibilite hazırlamışsınızdır…
Ben bütün İstanbul’un Avrupa ve Asya yakasında kanalizasyon ve içme suyu alt yapısının nerelerde ne kadar kırılıp, kırılmayacağını, nasıl değiştirilip zelzele takviyeli yapılabileceğini hesapladım, yapacağız, para yok.
Nasıl?
Hükümet vermiyor. Bir ülkede lokal idareyle hükümet birbirini çelmeliyorsa o iş yürümez.
Çalışmanızda su açısından en riskli yerler neresi?
Hepsini biliyorum. Avrupa yakasında daha fazla olduğunu söyleyebilirim. Marmara Denizi’nden kıyıdan başlayarak birinci 10 kilometrelik bir şerit düşün. Orada çok daha fazla problem olacak. Zira sarsıntının şiddeti ekseriyetle Haliç’ten Silivri’ye kadar 9 şiddetini bulacak. 9 şiddetinde bir sarsıntının tesiri altında kalmak şu demek: Çok güzel yapılmış binalar bile önemli hasarlar alabilir.
Kahramanmaraş sarsıntısında hastanelerde yaşananları gördük… İnsanların cesetlerini yollarda gördük. Hastaneler sağlam mı İstanbul’da?
İstanbul’da büyük ölçüde hastanelerin elden geçirildiği lakin hala zafiyet olan hastaneler var.
Evini güçlendir, meskenin sağlam mı baktır diyoruz da insanlara, millet konutuna ekmeği sıkıntı götürüyor. Nasıl olacak o iş?
Bir hükümet vatandaşlarının yanında olmalı, onları cesaretlendirmeli, güçlendirmeli. Finans kaynaklarını onların ardında tutmalı. Halka ucuz, uzun devirli kredi vermeli. Halka, “Yap meskenini, yoksa ölürsün” denmez.
YIĞINAK MARMARA’NIN DIŞINDA YAPILMALI
AFAD, muhtemel afette kullanılmak üzere Silivri’de oluşturulan merkeze konteyner depolamaya başladı. Gerçek bir strateji mi?
Silivri 8 şiddetinde etkilenecek zelzeleden. Siz oralarda yığınak yapabilirsiniz. Burası da nihayet Marmara Bölgesi. Ben bu yığınakların Marmara Bölgesi dışındaki kentlerden gelmesi gerektiğini, yardımın oradan yapılması gerektiğini düşünüyorum. Hatta komşu ülkelerle işbirliği öneriyorum. Zira Marmara Bölgesi büsbütün bu işten etkilenecek. Havayoluyla bu işi yapmanız sonlu. Kıymetli olan 72 saatte ne kadar süratli hareket ettiğiniz. Hayatta kalmanın limiti bu. Birinci acil müdahale Marmara dışında konuşlanmalı.
Son analizde çabucak, bugünden itibaren ne yapmak gerekiyor?
Bu coğrafyada zelzele kalıcı. 14 milyon yıldan beri bu sarsıntılar devam ediyor. Sarsıntıları durduramayacağımıza, her zelzelede binlerce insanı toprağa gömemeyeceğimize nazaran sarsıntıya sağlam hale getirmemiz gerekiyor. Bu ülkeyi yönetenlerin hem merkezi hem mahallî yöneticiler ciddiye almıyor. Halk talep etse, bununla ilgili planı olmayan partiyi sandığa gömse, Türk milleti mülkün sahibi olarak, “Benim çoluk çocuğumun can güvenliğini sağlamak zorundasın. Ben her sarsıntıda on binlerce insanı feda edemem” dese… Hangi parti olursa olsun bu sorunu halletmesi için zorlamamız lazım. Bu milletin artık akıllı olması lazım. Korkacağına, domates fiyatı üzerine o kadar duracağına evladın için, ülkenin geleceği için diren…
Deprem olursa İstanbul’da kaç kişi hayatını kaybeder?
Güneydoğu’dan çok daha fazla.
Deprem,Marmara,Yapı,Zaman,Deniz,Dünya,Uzman,Çalışma,İstanbul,Bilim,İş,Veri,Dalga,Fay,Olası,İnsanı,Yayın,Halk,Bütün,Araştırma,Avrupa,Bölgesi,Silivri,Şiddeti,Yan,İnsanları,Farklı,Lazım,Gün,Yakasında,Çünkü,Hükümet,Kaya
Haber Kaynak : Sözcü
[ad_2]
