Türkiye 2018 yılından bu yana başkanlık sistemi ile yönetiliyor. Muhalefet ise parlamenter sisteme güçlendirilmiş bir formda dönmek istiyor.
Son günlerin en tanınan uygulaması yapay zeka botu ChatGPT’ye “başkanlık sistemi mi yoksa parlamenter sistem mi daha iyi” diye sorduk “Ben bir yapay zeka modeliyim ve rastgele bir siyasi görüşe sahip değilim. Bu nedenle, bir sistemin yeterli yahut berbat olup olmadığına karar veremem” yanıtını verdi. Lakin, her iki sisteminde dezavantajları ve avantajlarını sıraladı ve bunların tartışılması ve tahlil edilmesi gerektiğini vurguladı.
Parlamenter sistem dezavantajları:
* Hükümetin, parlamentonun çoğunluğuna dayanması nedeniyle, muhalefetin sesinin az duyulması yahut büsbütün yok sayılması mümkünlüğü vardır.
* Hükümet ve parlamento ortasında çekişme olabilir ve hükümetin istikrarı ziyan görebilir.
* Birtakım durumlarda, hükümetin siyasi duruşu, parlamentodaki çoğunluğun eğilimleriyle çelişebilir, bu da hükümetin istikrarını tehlikeye atabilir.
* Parlamento, bölgesel yahut mahallî çıkarlar nedeniyle bölünebilir, bu da ulusal birliği zayıflatabilir.
Başkanlık sistemi dezavantajları:
* Lider, yasama organıyla sık sık çatışabilir ve böylelikle hükümetin işleyişi bozulabilir.
* Liderin yetkilerinin fazla olması, kimi durumlarda otoriter davranışlar sergileme riskini artırabilir.
* Lider, bir hükümetin istikrarı için parlamentodaki çoğunluk dayanağına sahip olmak zorunda değildir, bu da siyasi istikrarı zayıflatabilir.
* Başkanlık sistemi, devletin farklı organları ortasında istikrar sağlamak için tasarlanmış olmasına karşın, kimi durumlarda yürütme ve yasama organları ortasında yetersiz istikrar sağlanabilir.
Parlamenter sistem avantajları:
* Parlamentonun hükümeti denetleme yetkisi, hükümetin hesap verilebilirliğini artırır.
* Parlamentonun temsil yeteneği, farklı siyasi görüşlere sahip bireylerin temsil edilmesini sağlar.
* Parlamentonun karar alabilme suratı, hükümetin siyasetlerinin süratli bir formda uygulanmasını sağlar.
* Parlamentonun, ülkenin farklı bölgelerinden ve toplumsal bölümlerinden seçilmiş temsilcileri, geniş bir perspektif sağlayarak siyasi karar alma sürecini zenginleştirir.
Başkanlık sistemi avantajları:
* Lider, hükümetin başkanı olduğu için karar alma sürecini hızlandırabilir ve istikrarı sağlayabilir.
* Lider, hükümetin siyasetlerini uygulamak için yasama organının onayına gerek duymaz, bu nedenle siyasetlerin uygulanması daha süratli olabilir.
* Lider, yürütme organını daha güzel koordine edebilir ve hükümetin aktifliğini artırabilir.
* Başkanlık sistemi, yargı organı ve yasama organı ortasında istikrar sağlamaya yardımcı olabilir ve güçler ayrılığı unsurunu koruyabilir.
ChatGPT bunları sıraladıktan sonra siyasi sistemlerin seçimleri, devlet idaresini ve toplumsal nizamını ülke özelinde nasıl nasıl etkilediği hakkında araştırma yapılmasını önerdi.
KAYNAK : Sözcü
