Uzun müddettir fotoğraf ve karikatür sanatıyla uğraşan Ümit Çobanoğlu, cezaevinden bir dergiye bir mektup, iki sayfadan oluşan ve “Bergün’ün Yolunan Saçlarına Dair” başlığını taşıyan bir metin ve beş karikatür çizimi göndermek istedi.
Karikatürlerde, Cumhurbaşkanı, İçişleri Bakanı ve TBMM Lideri eleştiriliyordu.
Ceza İnfaz kurumu Mektup Okuma Kurulu, el yazısı metni ve karikatürleri inceledi ve Disiplin Kurulu’na sevketti. Heyet, karikatürlerin devlet büyüklerine kamu çalışanlarını küçük düşüren ve töhmet altında bırakan çizimler olduğunu, palavra yanlış sözler içerdiğine karar verdi.
Ümit Çobanoğlu’nun Edirne 1. İnfaz Hakimliği’ne yaptığı şikayet reddedildi. Ağır Ceza Mahkemesi’ne yapılan itirazı da reddedilince mevzuyu Anayasa Mahkemesi’ne taşıdı.
Anayasa Mahkemesi şu tespit ve değerlendirmelerde bulundu:
“İFADE ÖZGÜRLÜĞÜ YALNIZCA KABUL GÖREN FİKİRLER İÇİN DEĞİLDİR”
Demokratik bir toplumun mecburî temellerinden olan ve toplumun ilerlemesi ve bireyin özgüveni için gerekli temel kurallardan birini teşkil eden tabir özgürlüğü, yalnızca kabul gören yahut zararsız veya kayıtsızlık içeren bilgiler ya da fikirler için değil birebir vakitte kırıcı, şok edici yahut rahatsız edici olanlar için de geçerlidir.
“TANINAN BİREYLER DAHA FAZLA TENKİDE KATLANMAK ZORUNDA”
Bunun yanında Anayasa Mahkemesi, siyasetçilerin, kamuoyunca tanınan bireylerin ve kamusal yetki kullanan görevlilerin gördükleri fonksiyon nedeniyle daha fazla tenkide katlanmak durumunda olduklarını ve bunlara yönelik tenkidin hudutlarının çok daha geniş olduğunu her vakit vurgulamıştır.
“RAHATSIZ EDİCİ DAHİ OLSA TABİR ÖZGÜRLÜĞA MÜDAFAASI ALTINDA”
Anayasa Mahkemesi, birçok kararında daha evvel de belirtildiği üzere toplumsal ve siyasal ortama yahut sosyoekonomik dengesizliklere, etnik meselelere, ülke nüfusundaki farklılıklara, daha fazla özgürlük talebine yahut ülke idare biçiminin tenkidine yönelik fikirlerin -bu fikirler devlet yetkilileri yahut toplumun değerli bir kısmı için rahatsız edici olsa dahi açıklanması, yayılması, faal, sistemli ve inandırıcı bir formda diğerlerine aşılanması, telkin ve tavsiye edilmesinin söz özgürlüğünün müdafaası altında olduğuna karar vermiştir.
“KARİKATÜRLER SİYASETÇİLERİN ELEŞTİRİLMESİ NİTELİĞİNDE”
Somut olayda karikatürlerin siyasetçilerin eleştirilmesi niteliğinde olduğu, siyasal ortama ait kıymetlendirme niteliği taşıdığı, ülke idare biçiminin tenkidine yönelik kanıları tabir ettiği değerlendirilmiştir.
“YASAK MECBURÎ TOPLUMSAL BİR MUHTAÇLIĞI KARŞILAMIYOR”
Siyasi tenkit olduğu kabul edilen müracaat konusu karikatürlere demokratik çoğulculuk açısından daha fazla tahammül edilmesi gerekir. Üstteki bilgiler dikkate alındığında müracaatçının posta yolu ile göndermek istediği dokümanın sakıncalı bulunarak gönderilmemesinin zarurî toplumsal bir muhtaçlığa karşılık gelmediği sonucuna ulaşılmıştır.
HÜKÜM: TABİR ÖZGÜRLÜĞÜNÜN İHLALİ
Anayasa Mahkemesi inceleme sonunda, söz özgürlüğünün ihlal edildiğine ve müracaatçıya 13 bin 500 TL tazminat ödenmesine oybirliğiyle karar verdi. Yüksem Mahkeme kararın bir örneğini tekrar yargılama yapılmak üzere Edirne 1. İnfaz Hakimliği’ne gönderdi.
KARİKATÜR MECMUASI ENGELLENMİŞTİ
Daha evvelki yıllarda Ümit Çobanoğlu’na annesi tarafından götürülen karikatür mecmuası Lombak cezaevine sokulmamış, açılan davada mahkeme cürüm ögesi görmemişti.
