Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığınca Kahramanmaraş ve Hatay merkezli zelzeleler sonrası hazırlanan raporda, birinci tespitlere nazaran 24,2 milyar liralık hasar meydana gelen tarım dalında problemlerin tahliline yönelik yol haritası niteliğinde tekliflere yer verildi.
AA muhabirinin Başkanlığın “Kahramanmaraş ve Hatay Zelzeleleri Raporu”ndan derlediği bilgilere nazaran, bitkisel üretim ve hayvancılık bölümlerinin sarsıntı öncesi durumuna kısa müddette ulaştırılarak sürdürülebilir üretim ortamının sağlanması gayesiyle çalışmalar sürat kesmeden devam ediyor.
Bu kapsamda zelzeleden etkilenen vilayetlerde ziyan gören ziraî altyapının rehabilite edilmesi yahut tekrar inşası, canlı hayvan kayıplarının yerine konulmak suretiyle karşılanması, ziraî pazarlama konusunda kamunun aktifliğinin artırılması, bölgeden göçün ziraî üretim üzerine olabilecek olumsuz tesirinin azaltılması için tarım personeli istihdamının teşvik edilmesi ve çiftçilerin üretimden vazgeçmelerinin önlenmesini sağlamak üzere gerekli önlemlerin alınması hedefleniyor.
Su eserleri dalında uzun devirde yetiştiricilik üretiminin artırılmasına yönelik ziraî takviyelerden alınan hissenin artırılması ile bölümün büyümesi ve yöre halkına alternatif iş imkanlarının oluşturulması, bölgenin yine rehabilitasyonu kapsamında barajlarda yetiştiricilik kullanım alanlarının küçük ölçekli işletmelere tahsisinin artırılması, yetiştiricilik tesislerinin tam kapasite çalışması ile istihdamın artırılması, birebir vakitte yeni tesis kurulumuna finansman dayanağı sağlanması kıymetli görülüyor.
Binalarda sarsıntıya sağlam ahşap kullanımının yaygınlaştırılması, sıfır atık ve sıfır emisyon çerçevesinde ahşabın yaygın kullanıldığı örnek köyler oluşturulmasının göçün önlenmesine ve ziraî üretimin sürdürülmesine katkı sağlaması bakımından kıymet taşıdığının altı çiziliyor.
Sulama dalında uzun devirde ise tesislerin tamiratının sağlanarak bölgede ziraî iktisat ve istihdam açısından değerli olan sulama hizmetlerinin devamının sağlanması ve ziraî dayanakların artırılması yoluyla bölgeden göçün önlenmesi ehemmiyet taşıyor.
EN FAZLA HASAR SULAMADA
Hayvancılık dalında toplam hayvan varlığındaki hasarın tespitine yönelik çalışmalar sürdürülürken, mevcut durumda 8 bin 241 büyükbaş, 64 bin 260 küçükbaş, 42 bin baş kanatlı hayvanın telef olduğu belirlendi. Ayrıyeten Adıyaman’da 533 bin, Malatya’da ise 168 bin civciv telef oldu. Bu kapsamda, hayvan vefatları nedeniyle yetiştiricilerin 602,5 milyon lira kayba uğradığı kestirim edildi.
Deprem bölgesinde bulunan 233 bin 230 ağıl ve ahırın 13 bin 284’ü yıkıldı.
Bölgede bulunan yaklaşık 1,6 milyon arı kovanından 5 bin 756’sının ziyan gördüğü belirlendi. Bunların tekrar temin edilmesinin maliyetinin 8,6 milyon lira olduğu öngörüldü.
Adana, Diyarbakır, Gaziantep, Kahramanmaraş ve Hatay’da bulunan özel kesime ilişkin 12 eser deposunda hasarların toplam maliyetinin 221 milyon lira olduğu saptandı.
Deprem bölgesinde yer alan özel dala ilişkin kimi iç su yetiştiriciliği tesislerinde meydana gelen hasar nedeniyle 101 ton balık ve 37,4 milyon yavru balık öldüğü ve toplam maliyetin 63,2 milyon lira olduğu hesaplandı.
Gıda bölümünde ise Hatay Besin Denetim Laboratuvarında yer alan makine-teçhizatta sarsıntıda çıkan yangına bağlı olarak yaklaşık 50 milyon liralık, Türkiye Şeker Fabrikaları AŞ’ye bağlı Malatya ve Elazığ Şeker Fabrikalarında ise yaklaşık 1,3 milyon lira meblağında hasar tespiti yapıldı.
Orman Genel Müdürlüğüne (OGM) ilişkin bina ve ekipmanlardaki hasarın toplamının yaklaşık 3 milyar lira olduğu öngörüldü. DSİ tarafından birinci etapta hesaplanan sulama dalı kestirimi hasar meblağı 19,5 milyar lirayı buldu.
Toprak Mahsulleri Ofisine (TMO) ilişkin 18 depoda toplam hasarın 81,6 milyon lira ve Tarım İşletmeleri Genel Müdürlüğünün (TİGEM) tesislerinde tespit edilen hasarın ise toplam maliyetinin 134,1 milyon lira olduğu varsayım edildi.
Bu kapsamda tarım dalında meydana gelen hasarların toplamının birinci tespitlere nazaran 24,2 milyar lira seviyesinde olduğu belirlendi.
Depremden ziyan gören hayvanların telafisi için ise ziraî destekleme bütçesine 580,3 milyon lira ödenek tahsis edilmesine gereksinim duyuluyor. Hayvan yetiştiricilerine dağıtılmak üzere yem için 1 milyar lira ödenek muhtaçlığı bulunuyor.
ÖNCELİKLE BESİCİNİN GEREKSİNİMİ KARŞILANMALI
Söz konusu rapora nazaran, kısa vadede alınması gereken siyaset teklifleri ortasında hasar gören ahır ve ağılların tamiratı, yıkılanların tekrar inşa edilmesi, yıkılan ahır ve ağıllar nedeniyle barınma sorunu bulunan hayvanlar için hayvan çadırı tedarik edilmesi ile hayvan yetiştiricilerine kaba ve kesif yem, ilaç ve aşı tedarik edilmesi yer alıyor.
Ayrıca depo, sürece tesisi ve silo üzere yapıların tamiratı ve yine yapılması, hayvan kayıpları nedeniyle oluşan zararın, yetiştiricilerin yine hayvan alımını sağlayacak biçimde tazmin edilmesi, ilkbahar ekilişlerinin yapılmasının temini maksadıyla üreticilere tohum ve gübre dayanağı verilmesi, bölgede gereğince mevsimlik tarım çalışanının istihdamı için önlemlerin alınması da kısa vadeli siyaset teklifleri kapsamında bulunuyor.
Öncelikle yapılması gerekenler ortasında, traktör başta olmak üzere tarım makinelerinde gerçekleşen hasarın tespiti ve bunların çalışır hale getirilmesi, yıkılan kentlerin mimarisi tekrar tasarlanırken kent ekolojisi için büyük ehemmiyete sahip olan kent ömrü ile ormanın bir ortada olduğu kent ormancılığı anlayışıyla hareket edilmesi de öneriliyor.
Bölgedeki sulama tesislerinin borçlarının yapılandırılması, Tarım ve Orman Bakanlığınca kelam konusu hasarların telafi edilmesine başlanması, bölgedeki yeraltı sularının sulamada kullanımının yine kıymetlendirilmesi de kısa vadeli siyaset teklifleri ortasında bulunuyor.
ORTA VE UZUN VADELİ SİYASET ÖNERİLERİ
Orta vadeli siyaset teklifleri ortasında TMO tarafından eser alım süreçlerinin daha aktifleştirilmesi için süreksiz alım merkezlerinin sayısının artırılması, göç nedeniyle ekilmeyecek yerlerin belirlenerek Tarım ve Orman Bakanlığı aracılığı ile kiralanmasının sağlanması yer aldı.
Diğer orta vadede teklifler ise “yangın, zelzele, sel, çığ üzere afetlere müdahale edebilecek kamu kurum ve kuruluşlarının kaynak envanterinin oluşturularak afet öncesi ve esnasında koordinatör kuruma bilgi akışı sağlayan bir program geliştirilmesi, orman yangılarıyla uğraşta kullanılan hava ve kara taşıtlarının sayısının artırılması ve bunların afetlerle uğraş kapasitesinin geliştirilmesi ve depolama tesislerinin güvenliğinin belirlenmesi ve sürdürülebilmesi hedefiyle AR-GE faaliyetlerine kaynak ayrılması” formunda sıralandı.
Uzun vadede ise uygulanması önerilen siyasetler ortasında ise şöyle özetlendi:
– Tarım kesiminden çıkışların önlenmesi için zelzele bölgesine yönelik destekleme programlarının uygulanması,
– Barajlarda sarsıntılar sırasında maruz kalınan sismik aktiviteyi kaydeden sarsıntı kayıt aygıtlarının kurulması, barajların sarsıntılardaki davranışına yönelik bilgi ve deneyimin artırılması için gözleme dayalı bilgi edinilmesi,
– Zelzele bölgesindeki barajlara rezervuar/kuyruk suyu düzeyi izleme, akış göstergeleri ve hava durumu ölçümleri dahil olmak üzere çeşitli sensör cinslerini içeren erken ihtar sistemlerinin kurulması. (AA)
KAYNAK : Sözcü
