Milyonlarca kişinin hayatını etkileyen Kahramanmaraş sarsıntısı sonrasında hasar tespit çalışmaları hızlanırken, yapılan araştırmalar, Türkiye’nin bölgedeki ve iktisattaki hasarı 5 yıl içinde tamir edebileceğini ortaya koydu. Türkiye İktisat Siyasetleri Araştırma Vakfı tarafından hazırlanan, Burcu Aydın Özüdoğru imzalı rapora nazaran bölgenin yine kalkınma planının maliyeti 5 yıllık bir periyotta yaklaşık 150 milyar dolara ulaşacak.
600 MİLYARLIK EK HARCAMA
Raporda yapılan iddialara nazaran üstyapı ve altyapı inşaat, güçlendirme ve tamirat maliyetleri 88 milyar dolar civarında olacak. Bu maliyetin yarısının kamu kaynaklarıyla finanse edilmesi öngörülürken, en büyük ikinci maliyet taşıt, demirbaş, stok ve tüketim malları kaynaklı kayıplar olarak gösterildi. Bu kalemin de büyüklüğü 35 milyar dolar olarak kestirim edildi. Rapora nazaran, zelzele kaynaklı toplam masrafların birinci 3 yıl içindeki yıllık maliyetinin 30 ile 40 milyar dolar civarında olacağı ve yüklü kısmının kamu tarafından finanse edilmesi gerektiği belirtildi.
Deprem kaynaklı harcamaların 5 yıllık bir finansman planını gerektireceğinin vurgulandığı raporda, birinci yıllarda ulusal gelire oranla yüzde 2.5- yüzde 3.5 bandında, toplamda ise yüzde 8 civarında bir ek finansman gereksinimi doğuracağı kestirim edildi. Sarsıntının 2023 bütçesine getireceği ek harcama ise 600 milyar TL olarak hesaplandı. Yeniden zelzelenin etkilediği nüfusa yapılacak barınma, bakım, eğitim ve istihdam üzere cari takviyelerin 320 milyar TL (17 milyar dolar) düzeyinde olacağı öngörüldü. Yalnızca süreksiz barınma dayanaklarının bir yıllık maliyetinin 78 milyar TL (4 milyar dolar) olarak iddia edildiği raporda, “Ayrıca uzun vadede Türkiye’nin kalkınma modelini afetlere nazaran tekrar şekillendirmesinin yaratacağı finansman muhtaçlığı da, kamu maliyesi üzerinde önümüzdeki 10 yıl boyunca kayda kıymet bir ek yük yaratacaktır” tespitlerine yer verildi.
Kısa vadeli tedbirler
Raporda öne çıkan kısa vadeli ekonomik önlemler de şöyle sıralandı: “İstihdamın devamı için kısa çalışma ödeneği, İŞKUR ve KOSGEB dayanakları süratli ve faal bir formda hayata geçirilmeli. Makro-finansal risklerin aktif idaresi için para ve maliye siyaseti memleketler arası kabul görmüş makul siyasetlere dönülmeli. Tekrar kurulacak kentler Türkiye’nin tarım ve hayvancılık üretim potansiyeli gözetilerek planlanmalı. Yoksullukla gayret aktif yürütülmeli.”
Enflasyon yükselir turizm gelirleri düşer
Depremin, iktisadın yavaşladığı ve risklerin arttığı bir periyoda denk gelmesiyle buradaki faturanın artacağına dikkat çekilen raporda, ekonomik büyümenin 2023 yılında beklenen baz senaryoya nazaran 1.2 puan daha düşük gerçekleşerek yüzde 3 civarında olacağı belirtildi. “Deprem, kısa vadede tüketici ve üretici fiyatlarını üst istikametli tetikleyecek, besin fiyatları 2023 yılında üst taraflı artacaktır. Konut ve kira fiyatları üzerinde uzun müddetli fiyat baskısı devam edecek, 2023 yılı turizm gelirleri üzerinde olumsuz tesiri olabilecektir” tespitlerinin yer aldığı raporda, borç stokunun ulusal gelire oranının yaklaşık 4.5 puan artacağı belirtildi.
KAYNAK : Sözcü
