1982’den 1992’ye kadar ayda birkaç hafta sonu, fotoğrafçı Larry Sultan bir hikaye aramak için Güney Kaliforniya’daki ailesini ziyaret etti. Bir yerine çok sayıda bulması, başarısızlığının veya aşırı başarısının bir işareti miydi?
Her halükarda, ortaya çıkan 1992 fotoğraflı anı kitabı “Pictures From Home”da Sultan bir görsel polifoni klasiği yarattı. İşinin ne olduğuna inanıyorsa – bir aile portresi, bir evlilik soruşturması, Reagan dönemi erkekliğinin ortadan kaldırılması – aynı anda hepsi olduğu için çok daha fazlasıydı.
Ancak, sahnelenmiş fotoğraflar, ev filmi fotoğrafları ve tutarsız birinci şahıs anlatılarından oluşan bir kitap, ortamın doğası gereği düzdü: çelişkilerle dolu mille-feuille’i düşünmek daha iyi. Sonuçta kamera zamanı durdurur.
Bu, Sultan’ın “Evden Resimler” adlı eserini ne kadar parlak olursa olsun, sahne uyarlaması için beklenmedik bir kaynak yapıyor gibi görünüyor, sahne zamanın asla duramadığı bir yerdir. Ve gerçekten de, Sharr White’ın Perşembe günü Studio 54’te Bartlett Sher tarafından yönetilen bir yapımda açılan oyunu, iki boyuttan üçe kadar tam olarak ilerleyemedi. Danny Burstein, Zoë Wanamaker ve özellikle Nathan Lane’in ustaca performanslarıyla bakması onurlu, düşünceli ve harika olsa da, kitabın anlamlı çatlaklarını o kadar çok dolduruyor ki, kitapla ilgili en iyi şey – gizemi – mühürleniyor.
Oyuncuların oynayacak somut bir şeyleri olması gerektiğinden, bunun bir kısmı kaçınılmazdır. Bunu sağlamak için White, Sultan’ın metnindeki küçük ipuçlarından sahneler geliştirerek, baba ve oğul arasındaki yeraltı Ödipal çatışmasını ve daha az ölçüde karı koca arasındaki evlilik çatışmasını apaçık raventlere, skeçlere ve derslere dönüştürdü.
Bunun gibi aktörler için, bu tür oymalar, karkas soyulursa soyulsun çiğ ettir. Burstein, oyuna izleyicilere “bu proje benim en önemli başarılarımdan biri olacak” diyerek başlayan Larry ile bir tarla günü geçiriyor. Göğsü dışarı fırlarken, Burstein tekrar içeri üflüyor: “Bunun söylenecek mütevazi bir şey olmadığını biliyorum.”
Larry’yi gergin, bilgiç, gururlu ama sonu gelmeyen savunmacı biri olarak yazmak tuhaf bir seçim. Ama kendini neye karşı savunduğu, Lane’in baba olarak içeri girmesiyle hemen netleşir. “Hala burada mısın?” onun ilk satırıdır.
Kitapta Irving Sultan, Amerikan iş dünyasının öğle yemeğinde kokteyller döneminin göz alıcı bir kalıntısı; kariyerinin zirvesindeyken Schick’te başkan yardımcısıydı. Ancak fotoğraflar çekilmeden birkaç yıl önce çayıra çıkarıldığı için, gümüşi tilki yumuşaklığı terle beneklenmiş.
Daha önceki oyunlarında olduğu gibi – “The Other Place” (unutulmaz bir Laurie Metcalf aracı) ve “The True” (Edie Falco için kedi nanesi) dahil olmak üzere – White, incelikten çok oynanabilirliğe öncelik veriyor. Burada, bir kişiliğin korkunç ana hatlarını sağlamak için Irving’in kendini beğenmişliği ve huysuzluğunun iplerini çekiyor, onları diğer niteliklerinden çözüyor. Eşsiz sözel ve fiziksel netliği, biraz siyah beyaz olsa da eğlenceli bir izlenim yaratan Lane için bu elbette yeterli. Her bir tartışmacı itme ve sapma, bir aktörün gösterebileceği kadar keskindir ve biraz komik olan her şey, cömert bir kahkahaya dönüştürülür.
Bu seyirciler için iyi bir haber ama bir oyun yazarı ve Nathan Lane’in nasıl olacağını hayal etmemişken oğlunun onu nasıl canlandıracağı konusunda zaten şüpheci olan gerçek Irving için pek de öyle değil. (Irving 2009’da öldü – Larry de öyle.) Kitabın sert kuşunun sahnede sevimli bir orospu çocuğu olması, “çeviride kayıp” başlığı altında dosyalanacak gizemlerden biri.
Tercüme, Wanamaker’ın kesin bir sosyolojik kesinlikle oynadığı Larry’nin annesi Jean Sultan’a karşı bile kaba. (Jennifer Moeller’in kostümleri ve Tommy Kurzman’ın perukları çok yardımcı oluyor.) Senaryo izin vermediği için Wanamaker’ın yapamayacağı şey, hak eden bir kadının itibarını geri kazanmak. Larry ve iki erkek kardeşini büyüttükten ve ardından kocasının kariyerinde kısa devre yapmasını izledikten sonra, birinin yapması gerektiği için kendi kariyerine başladı; bağımsız bir emlakçı olarak ilk yılında 18 milyon dolarlık mülk sattı.
Kitabın en etkileyici fotoğraflarından bazıları bu dönüşümün izini sürüyor. (Michael Yeargan’ın eğimli çatılı, gösterişli yeşil trompe l’oeil setinin arka duvarına 59 Productions tarafından büyük ölçekte yansıtıldı, harika görünüyorlar.) Onlarda Jean’i orta yaşın sonlarında, ev kadını geçmişinden çıkıp gerçek bir kadın olmak için görüyoruz. beraberindeki tüm endişelerle ciddi bir ekmek kazanan. Bunun Irving’in ayrıcalık ve öncelik duygusunu nasıl tehdit ettiği kağıt üzerinde yeterince açık.
Yine de oyunda Jean üçüncü muz ve komik rahatlamaya indirgenmiştir. Erkeklerin tartışmalarına girip çıkıyor ve kayıp Yapılacaklar listelerini aramak için titriyor. Kitaptaki zararsız bir cümleden detaylandırılan özellikle talihsiz bir bölümde, 1960’ların müstehcen bir komedyeni gibi, Irving’in bahçede yetiştirdiği kabak büyüklüğünde şaka yapması isteniyor. “Nasıl olduğuyla çok gurur duyuyor büyüköyle, ”diye anıyor.
Bildiğim kadarıyla 2004’te ölen Jean gerçekten böyle konuşmuştu; White, sanatçının dul eşi Kelly Sultan ile kocasının süreci ve “Irv ve Jean’in birçok karmaşıklığı” hakkında “birçok konuşma” yaptığını söyledi. Ancak oyundaki padişahların üçlü portresi, yaşanmış olarak gerçeğe uygun olsa bile, anılarda kaydedilen hayata yanlış geliyor. Her şeyden önce, Larry’nin kendisi, sempatik olsa da, çekilmez hale getirilmiştir. O saçma sapan imaj ve yanılsama hakkında gaza basıp dururken ben de kendimi sabırsızca “Hâlâ burada mısın?” diye sorarken buldum.
Ara vermeksizin sadece 1 saat 45 dakikada bir oyun dolgunluk hissi vermemeli ama hissettiriyor. Yine de zevklerinden yoksun değil: Beklenenden daha komik ve sahne resimleri yaratırken Sher’in şiirsel natüralizmi her zaman izlemek için hareket ediyor. Jennifer Tipton’ın ışıklandırması bana onun muhteşem dans çalışmalarını hatırlatıyor.
“Evden Resimler” dokunaklılıktan da yoksun değil – sonunda izleyicinin gözyaşlarını kırdığında, bir oğlun ebeveynlerine olan ihtiyacına ilişkin soruların, yaşlılıklarında bile sabırla çerçeveye oturmasına izin verdiğinde daha az. Larry, kamerasıyla zamanı durdurmanın onların ölmesine izin vermemenin bir yolu olduğunu söylüyor. Bir canlının oyun gibi tam tersini yapması ne tuhaf.
Evden Resimler
30 Nisan’a kadar Studio 54, Manhattan’da; resimlerhomebroadway.com’dan. Süre: 1 saat 45 dakika.
