Anayasa Mahkemesi Lideri Zühtü Arslan, Rize’de, Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi’nde (RTEÜ) düzenlenen ‘Anayasa Mahkemesinin Temel Hakların Korunmasındaki Rolü’ bahisli panele katıldı.
Panelin açılışında konuşan Arslan, Anayasa Mahkemesi’nin 60 yıldır kanunların anayasaya uygunluğunu denetleyen, son 10 yıldır da birebir vakitte ferdi müracaatları inceleyen yüksek yargı organı olarak misyon yaptığını söyledi. 10 yıl öncesine kadar başörtüsü problemi olduğunu belirten Arslan, “Üniversitelerde başörtüsüyle eğitim öğretim görmek yasaktı ve maalesef Anayasa Mahkemesi, kararlarıyla bu maddeyi tahkim edici ve meşrulaştırıcı bir fonksiyon görmüştür. 1989’dan itibaren başlayan süreçte evvel başörtüsünü hür bırakmaya yönelik bir kanun düzenleme laikliğe muhalif olduğu gerekçesiyle iptal edilmişti. Daha sonra bir yorumlu retle bu yasak tahkim edilmişti. 2008 yılında başörtüsünü hür bırakmaya yönelik bir anayasa değişikliği yeniden Anayasa Mahkemesi tarafından iptal edilmişti. Bütün bunların münasebeti ideoloji eksenli bir yorumla yapılan laiklik prensibiydi. Yani Anayasa Mahkemesi laikliği, temel hak ve özgürlüklerin aslında tam karşısında konumlandırmıştı ve temel hak ve özgürlükler karşısında laikliğin yıpratılmaması gerektiğini tabir etmişti. Hatta tabir şöyleydi; ‘Laiklik prensibi, özgürlüklere kıydırılamayacak kadar kıymetli bir unsurdur.’ Hiç kuşkusuz laiklik, anayasamızın kimliğini oluşturan temel unsurlardan biridir lakin bu yaklaşım yanlıştır kıymetli gençler” diye konuştu.
‘DÜNYA ANAYASA YARGISI TARİHİNİN EN DEĞERLİ KARARLARINDAN BİRİSİDİR’
Anayasa Mahkemesi’nin 2014 yılında çok değerli bir ‘Tuğba Arslan kararı’ verdiğini hatırlatan Arslan, kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Laiklik daha sonra Anayasa Mahkemesi’nin yaptığı yorumlarda ortaya çıktı, hak eksenli yorumla bu kavramı, bu ilkeyi Anayasa Mahkemesi yorumladı ve dedi ki, ‘Laiklik, temel hak ve özgürlüklerin karşısında değildir, yanındadır. Sonlandırılması için kullanılan bir münasebet değildir, tam bilakis garantiye alan, onu koruyan bir prensiptir.’ Pekala bunu nasıl yaptı Anayasa Mahkemesi? 2012’den başlayarak yaptı. Evvel Kur’an-ı Kerim ve siyer derslerini okullarda seçmeli ders olarak okutulmasını öngören kanun değişikliğini denetledi ve bunun anayasaya uygun olduğuna karar verdi. Ve birinci defa bu kararda Anayasa Mahkemesi, laiklik unsurunun özgürlükçü yorumunu, hak eksenli yorumunu yaptı. ‘Laikliğin bilhassa din ve vicdan özgürlüğünü, din eğitiminin öğretiminin bir güvencesi’ olduğunu tabir etti. Norm kontrolündeki bu yaklaşım bir müddet sonra ferdi müracaata yansıdı. 2014’te çok kıymetli bir karar verdi, ‘Tuğba Arslan’ kararı. Bana nazaran yalnızca Türkiye anayasa yargısı tarihinin değil, dünya anayasa yargısı tarihinin en değerli kararlarından birisidir. 11 Aralık 2013 günü Ankara’da bir boşanma davasında başörtülü bir avukat duruşma salonuna giriyor. Hakim diyor ki, ‘Bu biçimde siz avukatlık yapamazsınız. Zira AİHM kararları var, Anayasa Mahkemesi kararları var.
Başörtüsünün laiklik unsuruna ters olduğuna dair kararlar varken siz burada başörtüsüyle bulunamazsınız, avukatlık yapamazsınız.’ Müvekkile de ‘Gelecek celseye kadar kendine yeni avukat bul’ diyor ve duruşma salonundan çıkartıyor. Bu avukat Anayasa Mahkemesi’nde ferdî müracaat yoluyla geliyor ve Anayasa Mahkemesi orada çok kıymetli bir karar veriyor. Diyor ki ‘laiklik temel hak ve özgürlüklerin garantilerinden biridir, din ve vicdan özgürlüklerinin bir teminatıdır. Tahminen de temel hak ve özgürlüklerin sonlandırılması rejiminde en değerli konulardan biri, temel hak ve özgürlükler lakin kanunla sonlandırılabilir. Ne üniversitelerde, ne duruşma salonunda, ne kamu kurumlarında başörtülü bulunamayacağına dair rastgele bir kanun yoktur. Münasebetiyle burada bir ihlal vardır.’ Bu kararla birlikte Anayasa Mahkemesi hem laikliğe ait bakış açısını kişisel müracaat tabanında radikal bir halde değiştirmiş oluyor hem de kişisel müracaatta başörtüsüyle ilgili çok değerli dönüm noktası sayılabilecek bir karar verdi. Bu kararı daha sonraki süreçte öteki kararlar takip etti. Mesela bir üniversitede öğrencinin başörtüsünden ötürü atılmasıyla ilgili yapılan müracaatta Anayasa Mahkemesi birebir tespitleri yaparak ihlal sonucuna ulaştı.”
‘HAK VE ÖZGÜRLÜKLERİ GARANTİYE ALAN ÇOK DEĞERLİ KARARLAR VERDİ’
Anayasa Mahkemesi’nin temel hak ve özgürlükleri koruyan bir mahkeme olarak yoluna devam ettiğini söz eden Anayasa Mahkemesi Lideri Zühtü Arslan, “Anayasa Mahkemesi, yalnızca başörtüsü konusunda değil bilhassa son 10 yılda benimsediği bu hak eksenli yaklaşımla, yaşama hakkından tabir özgürlüğüne kadar, adil yargılanma hakkından örgütlenme özgürlüğüne kadar, özel hayata hürmet hakkından mülkiyet hakkına kadar bütün anayasal hak ve özgürlüklerle ilgili, bütün bu hak ve özgürlükleri teminata alan çok değerli kararlar verdi ve vermeye devam etmektedir. Buradan baktığımızda Anayasa Mahkemesi, anayasanın üstünlüğü prensibini hayata geçiren, varlık nedeni olan temel hak ve özgürlükleri koruyan bir mahkeme olarak yoluna devam etmektedir” dedi.
Panelde, Anayasa Mahkemesi Başkanvekili Hasan Tahsin Gökcan ile Anayasa Mahkemesi üyeleri Yıldız Seferinoğlu ve Prof. Dr. Yusuf Şevki Hakyemez konuşma yaptı.
