Uluslararası niyet kuruluşu Küresel Energy Monitor tarafından bu yıl 9’uncusu yayımlanan “Yükseliş ve Çöküş 2023: Kömürlü Termik Santrallerin Global Takibi” raporuna nazaran iklim maksatlarına uymak için dünyada yılda ortalama 117 gigavatlık kömür santralinin kapatılması gerekirken, geçen yıl devre dışı bırakılan kömür kapasitesi 26 gigavat oldu
Raporun hazırlanmasında Avrupa İklim Aksiyon Ağı (CAN Europe), Fosil Yakıtların Ötesi (Beyond Fossil Fuels), CREA, E3G, Reclaim Finance, Sierra Club, SFOC, Kiko Network, ACJCE, Chile Sustentable ve Bangladeş Kümeleri yer aldı.
Hali hazırda, operasyon halindeki global kömür santrali kapasitesinin yaklaşık yüzde 30’u (580 gigavat) için kapatılma tarihi bulunuyor. Geriye kalan kapasitenin 1400 gigavatlık kısmı ise karbon nötr maksatları kapsamında bulunuyor.
Küresel kömür santrali kapasitesinin yalnızca yüzde 5’lik kısmı için rastgele bir taahhüt bulunmuyor.
Ancak kömürlü santrallerin kapatılma suratı Paris Anlaşması’ndaki iklim gayelerinin muvaffakiyete ulaşması açısından yetersiz kalıyor. Paris Muahedesi amaçlarına uymak için yılda ortalama 117 gigavatlık kömür santralinin kapatılması gerekiyor. Bu sayı geçen yıl kapanan 26 gigavat kapasitenin yaklaşık 5 katına denk gelirken, tıpkı vakitte yeni kömürlü termik santrallerinin üretiminin da durdurulmasına gereksinim duyuluyor.
ÇİN BAŞI ÇEKİYOR
Birleşmiş Milletler (BM) Genel Sekreteri Antonio Guterres, bir “Hızlandırma Gündemi” belirleyerek, yeni kömür projeleri inşa edilmemesi ve mevcut kömür santrallerinin gelişmiş ülkelerde 2030, dünyanın geri kalanında ise 2040 prestijiyle kapatılması davetlerini yineledi.
Rapora nazaran, OECD ülkelerinde işletmedeki kömür kapasitesinin yalnızca yüzde 70’i (330 gigavat) bu senaryoyla uyumlu bir yoldayken, OECD dışı ülkelerin kömür kapasitesinin sırf yüzde 6’sının (93 gigavat) kapatılma tarihi 2040 öncesinde bulunuyor.
Paris Anlaşması’ndan beri yeni kömür projeleri üçte iki oranında azalmış olsa da 33 ülkede yaklaşık 350 gigavatlık yeni kömür projesi mevcut ve 192 gigavatlık ek kapasite inşa basamağında.
Çin, üretim öncesi ve inşaat evresindeki kömür kapasitesi açısından, başka tüm ülkelerin toplamını geride bırakıyor. Çin’de geliştirme basamağındaki kömür kapasitesi geçen yıl 2021’e nazaran yüzde 32 artışla 366 gigavata yükselirken, dünyanın geri kalınında yüzde 22 azalışla 172 gigavata geriledi.
Çin, dünyada geliştirme basamağındaki kömür kapasitesinin yüzde 68’ini oluşturuyor.
ENERJİ KRİZİ GAYELERİ YAVAŞLATTI
Avrupa Birliği’nde yaşanan gaz krizi ve Rusya’nın Ukrayna’da başlattığı savaş, kömür santrallerinin devre dışı kalmasında yavaşlamaya yol açtı ve geçen yıl AB’de yalnızca 2,2 gigavatlık kömürlü termik santral kapasitesi devreden çıktı. Bu sayı bir evvelki yıl 14,6 gigavatla rekor kırmıştı.
Diğer yandan, geçen yıl AB’nin elektrik üretiminde kömürün hissesi yüzde 1’lik artış gösterdi.
ABD, 2022’de 13,5 gigavatlık kömür kapasitesini devre dışı bırakarak bu alanda başı çekti.
Rusya-Ukrayna savaşının güç krizini tırmandırdığı 2022’de, dünyada işletmedeki kömür santrali filosu yüzde 1’den az (19,5 gigavat) büyüdü. Yeni işletmeye alınan 45,5 gigavatlık santralin yüzde 59’u Çin’de kayıtlara geçti.
Raporun baş müellifi Flora Champenois, yeni kömür projeleri devreye alındıkça gelecekte azaltılması gereken emisyonların daha fazla olacağını belirterek, “Bu etapta, mevcut ve yeni kömür projelerini devreden çıkarma iklim kaosunu önlemek için gereğince süratli gerçekleşmiyor.” sözünü kullandı.
TÜRKİYE’DE DE AÇILDI
Türkiye de geçen yıl dünyada yeni kömür santralinin devreye alındığı ülkelerden biri oldu ve Adana’daki 1,3 gigavatlık Emba Hunutlu santrali açıldı.
Rapora nazaran, Türkiye, planlanan kömürlü termik santral kapasitesi bakımından Çin ve Hindistan’ın akabinde dünyada üçüncü sırada yer alıyor. Proje stokundaki 11 gigavat kömür santrali kapasitesine karşın bu projelerin finansman zorluğu üzere aksaklıklara bağlı olarak hayata geçmesi beklenmiyor. (AA)
KAYNAK : Sözcü
