“Siyasetin gülen yüzü” olarak isimlendirilen eski Başbakan Yardımcısı ve SHP Genel Lideri Erdal İnönü, bir bilim adamı olarak da Türk siyasetinde iz bırakanlar ortasında yer aldı.
Eski Başbakan Yardımcısı ve SHP Genel Lideri Erdal İnönü’nün vefatının üzerinden 15 yıl geçti.
Türkiye Cumhuriyetinin İkinci Cumhurbaşkanı İsmet İnönü’nün üç çocuğundan biri olan Erdal İnönü, “siyasetin gülen yüzü” ve bir bilim adamı olarak iz bıraktı.
AA
İsmet ve Mevhibe İnönü’nün ortanca çocuğu olan Erdal İnönü, 6 Haziran 1926’da Ankara’da dünyaya geldi.
AA
İnönü, birinci, orta ve lise tahsilini tamamladıktan sonra 1947’de Ankara Üniversitesi Fen Fakültesi Fizik-Matematik Bölümü’nü bitirdi.
Daha sonra ABD’ye giden İnönü, Kaliforniya Üniversitesi Teknoloji Enstitüsü’nde yüksek lisans ve doktora eğitimi gördü. Türkiye’ye 1952’de dönen İnönü, Ankara Üniversitesi Fen Fakültesi’nden doçent unvanı aldı.
Sevinç İnönü ile 1957’de evlenen İnönü, Princeton Üniversitesi ile Oak Ridge Princeton National Laboratory’de 1958-1960 yıllarında “konuk araştırmacı” olarak yer aldı.
Sonrasında, Orta Doğu Teknik Üniversitesi (ODTÜ) rektörlüğü yapan Erdal İnönü, 12 Eylül 1980 askeri darbesinden sonra öğretim üyeliğini bırakarak siyasete girdi.
Kurulmasına öncülük ettiği Toplumsal Demokrasi Partisi’nin (SODEP) genel lideri olan İnönü, partisi ile Halkçı Parti’nin birleşmesinde de faal bir rol oynadı.
Bu birleşmenin akabinde Sosyaldemokrat Halkçı Parti (SHP) ismiyle Türk siyaset hayatında yerini alan partinin genel lideri İnönü oldu.
1989 SEÇİMLERİNDEN BİRİNCİ PARTİ ÇIKTI
Erdal İnönü liderliğindeki SHP, Anavatan Partisi’nin (ANAP) iktidarda bulunduğu 1989 lokal seçimlerinde oyların yüzde 28,7’sini alarak birinci parti pozisyonuna yükseldi. SHP, başta İstanbul, Ankara ve İzmir olmak üzere 67 vilayet merkezindeki belediye başkanlıklarının 39’unu kazandı.
Türkiye’de Ekim 1991’de yapılan erken genel seçimlerde oyların yüzde 20’sini alan SHP, üçüncü parti oldu.
Parti içi muhalefetin bu başarısızlığın sorumluluğunu İnönü idaresine yüklemesine karşın Yanlışsız Yol Partisi’nin (DYP) SHP ile koalisyon hükümeti kurması, hükümette Başbakan Yardımcılığı ve Devlet Bakanlığı vazifelerini üstlenen İnönü’nün parti içindeki durumunu güçlendirdi.
Aynı seçimlere SHP listelerinden katılan Halkın Emek Partisi (HEP) adaylarından 18’i, milletvekili seçilerek Meclis’e girdi. HEP’li Leyla Zana ile Hatip Dicle’nin Kürtçe yemin etmek istemeleri üzerine, TBMM’de yaşananlar ve Paris’teki Kürt konferansı tartışması sonrası Erdal İnönü, bu iki milletvekilinin partiden istifasını istedi.
Bunun üzerine SHP’den ayrılan DAİMA kökenli milletvekilleri Demokrasi Partisini (DEP) kurdu.
AA
SHP’nin 1992’deki 7. Fevkalâde Kurultayı’nda, İnönü’nün karşısına çıkan Deniz Baykal ve muhalefet kümesi başarılı olamadı. İnönü’nün tekrar genel lider seçildiği kurultay sonrası, Baykal ve takımı SHP’den ayrılarak 12 Eylül 1980 darbesinin akabinde kapatılan CHP’yi yine açtı.
Dönemin cumhurbaşkanı Turgut Özal’ın 17 Nisan 1993’teki vefatı ve akabinde Süleyman Demirel’in cumhurbaşkanlığına seçilmesinden sonra yaklaşık 1,5 ay başbakanlık misyonuna vekalet eden İnönü, Demirel’in cumhurbaşkanı adaylığına verdiği takviye nedeniyle sol kısmın tenkitlerine maruz kaldı.
SHP ile CHP’nin birleştiği 1995’teki kurultayda CHP’nin “Onursal Genel Başkanı” seçilen İnönü, DYP-CHP koalisyon hükümetinin Başbakan Yardımcısı ve Dışişleri Bakanı oldu.
İnönü, sonrasında etkin siyaseti bırakarak, siyasi mesleğini noktaladı.
2001’de CHP Genel Lideri Deniz Baykal’ın kimi uygulamalarına reaksiyon göstererek, CHP’den de istifa eden İnönü, toplumsal demokrat çevrelerden yapılan ısrarlara karşın etkin siyasete dönmedi.
TÜBİTAK Bilim Heyeti, Atom Gücü Kurulu, UNESCO Yürütme Kurulu üyeliği ve Türk Fizik Derneği başkanlığı da yapan Erdal İnönü’nün, 1951’de Macar asıllı ABD’li atom fizikçisi Eugene Wigner ile Princeton Üniversitesi’nde ortak yaptığı çalışma milletlerarası bilim mecmualarında yer aldı.
Fizik alanında Nobel’den sonraki en kıymetli ödül olan Wigner Madalyası’nı 2004’te alan İnönü, bu mükafatı Feza Gürsey’den sonra hak eden ikinci Türk oldu.
Erdal İnönü ayrıyeten Türkiye Cumhuriyeti ve Osmanlı İmparatorluğu ile ilgili bilimsel çalışmalar yaptı.
Siyaseti bıraktıktan sonra tekrar öğretim üyeliğine dönen İnönü, hastalığı nedeniyle ABD’ye tedavi olmaya gitti.
ABD’deki hastanede, 31 Ekim 2007’de 81 yaşında ömrünü yitiren İnönü’nün cenazesi Ankara’ya nakledildi.
İnönü’nün cenazesi, TBMM’de yapılan devlet merasiminin akabinde, Ankara’da doğduğu Pembe Köşk’ün bahçesine getirildi.
Eşi Sevinç İnönü’nün isteğiyle İstanbul’a götürülen İnönü’nün cenazesi, 4 Kasım Pazar günü Teşvikiye Camisi’nde kılınan öğlen namazının akabinde Zincirlikuyu Mezarlığı’ndaki aile kabristanında toprağa verildi. (AA)
