“Sürdürülebilir kalkınmanın sağlanması, ekonomik ve toplumsal refahın artırılması hukuk devleti, demokratikleşme ve yeterli yönetişim prensiplerinin devlet tarafından güçlü bir halde sahiplenilmesi ve tesirli bir biçimde uygulanmasıyla mümkündür.”
Bu kelamlar Türkiye Cumhuriyeti’nin 2018-2023 yıllarının masaya yatırıldığı 11. Kalkınma Planı’nda yer alıyordu. Cumhuriyet’in 100. yılında nasıl bir tablo ile karşı karşıya olacağımız hakkında varsayımlar Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı’nın kaleme aldığı 11. Kalkınma Planı’na yazılmıştı.
Türkiye tarihin büyük ekonomik krizlerinden biriyle gayret ederken, Temmuz 2019’da Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde kabul edilen Kalkınma Planı’nda 2023 yılı için yapılan öngörülerin büyük bir kısmının çok uzağında olduğu görülüyor:
ENFLASYON GAYESİ YÜZDE 5
– 11. Kalkınma Planı’nda,”Para siyasetinde fiyat istikrarını ve finansal istikrarı temel alan siyaset çerçevesine devam edilecek, güçlendirilmiş siyaset uyumu altında enflasyon yüzde 5 amacına kademeli bir formda yakınsayacaktır” yazıyordu. Fakat kelam konusu siyaset terk edildi ve 2021 yılı sonundan itibaren uygulanan yeni iktisat modeliyle 2022 yılı içinde enflasyon yüzde 80’i aştı. Baz tesiriyle şubat ayı itibariyle yüzde 55 olan enflasyon dar ve orta gelirli kesitin belini bükmüş durumda.
BEKLENEN YILLIK CARİ AÇIK BİR AYDA VERİLDİ
2018 yılında 27,1 milyar dolar olan cari açığın 2023’te 9,9 milyar dolara gerilemesi bekleniyordu. Planda 2023’ün geneli için beklenen cari açık yalnızca bir ayda verildi. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası ödemeler istikrarı istatistiklerine nazaran Ocak ayında 9,8 milyar dolarla rekor cari açık kaydedildi. 12 aylık cari açık da 51,7 milyar dolarla 2014 yılının Şubat ayından bu yana en yüksek düzeye çıktı.
AYLIK EN BÜYÜK BÜTÇE AÇIĞI
Plan devri sonunda GSYH’ya oranla merkezi idare bütçe açığının ise yüzde 2 olarak gerçekleşmesi hedefleniyordu. Bu oran Şubat 2023 itibariyle yüzde 2,4 düzeyinde. Merkezi idare bütçesi şubat ayında 170.5 milyar lira açık verdi. Bu, kayıtlardaki en büyük aylık bütçe açığı oldu. 2023’ün birinci iki ayındaki toplam açık 202.8 milyar liraya ulaştı.
EKONOMİK BÜYÜKLÜK VE KİŞİ BAŞINA GELİR
2018 yılı itibariyle 784 milyar dolarlık bir hacme sahip olan Türkiye iktisadının büyüklüğünün 2023 yılında 1 trilyon 80 milyar dolara çıkması bekleniyordu. 2022 yılında 906 milyar dolar olan bu sayının 2023’te 980 milyar dolar olacağı varsayım ediliyor. Plan periyodu sonunda kişi başına gelirin 12 bin 484 dolara ulaşması hedefleniyordu. 2022 yılı 10 bin 655 dolar düzeyinde tamamlandı. 2023 yılı için varsayımlar ise 11 bin 304 dolar olarak revize edildi.
TURİZMDE DE PLANLANAN OLMADI
Planda, 2023 turizm geliri beklentisi 65 milyar dolar, ziyaretçi sayısı 75 milyon, ziyaretçi başına ortalama harcama 867 dolar, ortalama konaklama müddeti ise 10 gece olarak belirlendi.
2023 Yılı Cumhurbaşkanlığı Yıllık Programı’nda ise turizm gayeleri edildi ve Türkiye’nin 2023 turizm geliri beklentisi 50 milyar dolar, ziyaretçi sayısı 58,8 milyon, ziyaretçi başına ortalama harcama 850 dolar, ortalama konaklama mühleti ise 11,9 gece olarak belirlendi.
İŞSİZLİK BEKLENTİSİ
2018 yılında işsizlik yüzde 11’di. 11. Kalkınma Planına nazaran 2023 yılında işsizliğin yüzde 9.9 olması bekleniyordu. TÜİK’in açıkladığı son datalara nazaran bu oran yüzde 9.7 düzeyinde.
BES’TE AMAÇLAR TUTTU
11. Kalkınma Planı’nda Kişisel Emeklilik Sistemi (BES) iştirakçi sayısının 15,2 milyon, fon meblağının ise 296 milyar lira olması hedefleniyordu. Mart 2023 datalarına nazaran istekli ve otomatik iştirakçi sayısı 14 milyon 812 bin olurken, BES’in toplam büyüklüğü 450 milyar lirayı aştı.
KAYNAK : Sözcü
