Geçtiğimiz günlerde toplumsal medyada ve haber sitelerinde önümüzdeki milletvekili ve cumhurbaşkanı seçimlerinde oy kullanabilmek için en geç seçim tarihinden üç ay evvel ikametgah adresinin belirlenmesi/ güncellenmesi gerektiği halinde yanlış bir haber yayıldı. Bilhassa sarsıntı bölgesinden farklı bölgelere göç etmiş yahut süreksiz olarak geçiş yapmış beşerler ile üniversite öğrencilerilerini ilgilendirdiği söz edilen bu düzenleme hakkında biraz bilgi verecek olursak;
Öncelikle bu türlü bir düzenleme mevcut lakin bu düzenleme mahalli yönetim seçimleriyle yani “yerel seçim”lerle ilgili bir karar içeriyor. Yanılgılı olan kısım bu düzenlemenin genel seçimleri de kapsadığı istikametindeki haberler idi. Belediye lideri, vilayet genel meclisi ve belediye meclisi için oy kullanılan seçimler için geçerli olan bu düzenleme 2024’te gündeme gelecek.
Önümüzdeki genel seçimde oy kullanabilmek için ikametgah adresinde yapılabilecek değişiklikler için ise bu düzenleme geçerli olmayıp 17 Mart 2023 saat 23.59’a kadar kayıtlı olduğu adres dışında oy kullanmak isteyen sarsıntı mağduru, öğrenci vb. bireylerin adres değişiklikleri nüfus müdürlükleri, nüfusmatikler ve e-Devlet üzerinden yapılabilmekteydi.
Ancak 17 Mart tarihinden itibaren de seçmen listeleri katılaşana kadar adres değişikliği yapmak yeniden mümkündür.
Burada değişen konu ise adres değişikliği bildirimleri 17 Mart sonrasında yapılacaksa fakat ilçe seçim heyetleri nezdinde yapılabilecektir. Seçmen listeleri katılaştığında artık adres değişikliği yapılamayacağından oy kullanmak isteyen yurttaşlar bir an evvel oy kullanacakları adresi değiştirmek istiyorsa adres değişikliği bildirimi için ilçe seçim şuralarına başvurmalıdırlar. Şayet adres değişikliği yapılmadan seçmen listeleri belirlenirse seçmenler sırf kayıtlı oldukları seçim etrafında oy kullanabileceklerdir, bir hak kaybı kelam konusu olmayacaktır.
30 Mart 2023 tarihinde Yüksek Öğretim Şurası (YÖK) Lideri Özvar üniversite öğrencileri için uzaktan eğitim konusunda bir değişiklik yapıldığını duyurdu. Seçimlerde oy kullanılacak adresi belirlerken bu konuya da dikkat edilmesinde yarar var. Özvar tarafından yapılan açıklamada 3 Nisan 2023 tarihinden itibaren talep eden üniversite öğrencilerine devam kaidesi aranmaksızın yüz yüze eğitim verilebileceği belirtildi. Kelamı edilen hibrit eğitimin nasıl gerçekleştirileceği şimdi meçhul olsa da son durumda bu açıklamayı da göz önüne almak gerekmekte.
Seçimlerde oy kullanamayacak bireyler kimler?
Hukuki dünyada “şahsa sıkı sıkıya bağlı” bir hak olan ve şahsın veli vasi vb. ile kullanma imkanının bulunmadığı seçme ve seçilme hakkı, oy verme iradesi demokrasinin başat ögesi olup hukuk devletinin zarurî ögelerindendir. Demokrasiyi haiz idare sistemlerinde oy kullanmak tüm vatandaşların hakkıdır ve Anayasamızın da vaz ettiği karar 18 yaşını doldurmuş olan her Türk vatandaşının oy kullanabileceği biçimindedir. Fakat bittabi oy kullanması mümkün olmayan da makul bir küme mevcuttur. Bu kümede kimlerin olduğuna, oy kullanması mümkün olmayan şahısların kimler olduğuna bakacak olursak bu bireyleri şöyle sıralayabiliriz:
-18 yaşını doldurmayan bireyler,
-Mahkemenin kesin kararıyla hakkında kısıtlılığa karar verilmiş bireyler,
-Silah altındaki kıta çavuşları, onbaşılar ve erler (bu şahıslar müsaade alsa dahi statü olarak silah altında iseler tekrar oy kullanamayacaklardır),
-Askeri okullarda eğitim görmekte olan öğrenciler,
-Ceza infaz kurumlarında bulunan mahkumlar oy kullanamamaktadır (hükümlüler hakkında mahpus cezası verilmiş ve tutuklanmış şahıslardır, bir güvenlik önlemi olan tutukluluk, hükümlülük halinden farklı olup tutuklu bireyler bu kapsama girmemektedir).
Burada en sık karşılaşılan soru uzmançavuşların ve öbür askerlerin oy kullanıp kullanamayacağıdır. Silah altında olan hiçbir asker oy kullanamayacağı için uzmançavuşlar da şayet silah altında iseler oy kullanamayacaklardır.
Deprem bölgesinden ayrılanların oy kullanması
Deprem bölgesinden tahliye edilen ve ayrılan bireyler yurtta, otelde, pansiyonda ve sair süreksiz yerlerde bulunuyorsa dahi 14 Mayıs’taki seçimlerde adres beyanına bu süreksiz yerler dahil olmak üzere her adresi üstte da kelam ettiğimiz üzere 17 Mart sonrasında ilçe seçim heyetlerine başvurmak yoluyla değiştirebilmektedirler. Yapılacak adres bildirimi daha sonra yeniden değiştirilebileceği üzere seçmen listelerinin açıklanıp açıklanmadığına dikkat etmek ehemmiyet taşımaktadır.
Zira yeniden üstte kelam ettiğimiz üzere seçmen listelerinin belirlenmesinin ardından adres değişikliği bildiriminde bulunmak mümkün olmayacağından zelzele bölgesine dönme imkanı olmayanların sarsıntı bölgeleri seçmen listelerine kayıtlı olmaları durumunda oy kullanma hakları de facto olarak kaybolabilecektir. Fakat bu bahiste daha sonra bir düzenleme olup olmayacağı da şimdi belirli değildir. Çünkü kelam konusu bölgede oy kullanılabilecek bir mesken kalıp kalmadığı da farklı bir bahistir. Zelzele bölgesindeki seçim bölgeleri ortasında sandık taşıma konusundaki halihazırdaki düzenleme ise vilayet dışına bir seçim sandığının nakline cevaz vermemektedir.
Bunun yanında vali yahut vilayet seçim konseyi liderinin oy verme gününden en geç bir ay evvel talepte bulunması koşuluna bağlı olarak o yerdeki sandıkların en yakın seçim bölgesine nakli için de seçim güvenliğinin tehlikede olması kuralı aranmaktadır. İşbu şimdiki düzenlemelere bakılacak olursa sarsıntı bölgesindeki seçim sandıklarının zelzele bölgesi dışına çıkarılması olanaksız görünüyor.
Bu yazımızda 2 aydan az bir müddet kalan ve Türkiye’nin yazgısını belirleyecek olan önümüzdeki cumhurbaşkanı ve milletvekili seçiminde oy kullanıp kullanamayacakları konusunda başı karışık olan okurlara bilgiler verdim. Umarım pahalı okurlara yarar sağlamıştır. Ülkemizin gündemi sıklıkla değiştiğinden mütevellit seçim konusundaki değişiklikleri takipte kalmanız kıymet taşımakta. Bir öteki yazımızda görüşmek dileğiyle. İyilikler dilerim, sağlıcakla kalın!
Linkedln
Web Sitesi
KAYNAK : Onedio
