Unutulmaz sanatçı, Gülizar ve Ahmet Şatıroğlu çiftinin çocuğu olarak 25 Ekim 1894’te Sivas’ın Şarkışla ilçesinin Sivrialan köyünde dünyaya geldi.
Aşıklık geleneğinin değerli temsilcilerinden biri olan ve soyu Horasan Türkmenlerine dayanan Şatıroğlu, hayatının büyük kısmını Sivrialan’da güçlü ömür şartlarında geçirdi.
İki kız kardeşi çiçek hastalığına yakalanarak ömrünü yitiren Aşık Veysel, birebir hastalık nedeniyle 7 yaşında sol gözünü kaybetti.
Bir gün inek sağan babasının yanına giden halk ozanı, zıt bir hareketten ürken öküzün boynuzunun sağ gözüne girmesiyle büsbütün görme engelli oldu. Geçimini zahmetle sağlayan ailesi, Aşık Veysel’in gözlerini tedavi ettiremedi.
BABASI, ÇOCUKKEN AŞIK VEYSEL’E ÖZEL BİR BAĞLAMA YAPTIRDI
Halk ozanları ve aşıklık geleneğiyle tanınan Emlek yöresindeki Sivrialan’a sık sık aşıklar gelir, sohbet, muhabbet ve cem yapardı. Şimdi çocukken bu toplantılara katılan Şatıroğlu, aşıklardan deyişler dinleyip, onların paylaştığı bilgilerden faydalandı.
Oğlunun şiire, saza ve kelama merakını keşfeden Ahmet Şatıroğlu, Aşık Veysel’e özel bir bağlama yaptırdı.
Aşık Veysel, babasının da teşvikiyle birinci saz derslerini köyün saz ustalarından Çamşıhlı Ali ve Molla Hüseyin’den aldı. Gitgide daha âlâ bağlama çalan sanatçı, Pir Sultan Abdal, Karacaoğlan, Yunus Emre ve Aşık Agahi üzere birçok usta ismin yapıtlarını yorumladı.
İlk evliliğini 1919’da Esma Hanım ile yapan Veysel Şatıroğlu’nun bu evlilikten bir kızı, bir de oğlu oldu. Oğlu şimdi 10 günlükken, kızı da 2 yaşındayken hayatını kaybetti. İkinci çocuğu 6 aylıkken Esma Hanım tarafından terk edildi. Aşık Veysel’in annesi Gülizar Hanım 1921’in şubatında, babası ise annesinden 8 ay sonra hayatını yitirdi.
Aşık Veysel, bir devir Sivas Zara etrafındaki köylerde 3 ay kadar kaldı. O süreçte Hafik ilçesinin Karayaprak köyündeki Yalıncak Baba Tekkesi’ne uğrayan Şatıroğlu, tekkenin paklığını yapan Gülizar Hanım’la 1928’de evlendi.
Usta ozanın bu evlilikten de Zöhre, Ahmet, Hüseyin, Menekşe, Bahri, Akıllına ve Hayriye isimlerini verdiği 7 çocuğu dünyaya geldi. Çocuklarından Hüseyin birkaç aylıkken hayatını kaybetti. Ozanın büyük oğlu Ahmet Şatıroğlu, 2018’de 84 yaşındayken, büyük kızı Zöhre Başer ise 2020’de 85 yaşında öldü.
ADINI ‘AŞIKLAR BAYRAMI’NDA DUYURDU
Veysel Şatıroğlu, Sivas’ta öğretmenlik ve Ulusal Eğitim Müdürlüğü misyonlarında bulunan şair ve oyun müellifi Ahmet Kutsi Tecer’in 5-7 Kasım 1931’de organize ettiği “Sivas Halk Şairleri Bayramı”na katıldı. Aşık Veysel, aktiflikte gerçekleşen müsabakada birinci geldi.
Ömrü yoksulluk ve gayretle geçen Aşık Veysel, Cumhuriyet’in 10. yılı için yazdığı destanın yayınlanması ve Sivas Aşıklar Bayramı’ndaki başarısı ile dikkati çekti. “Atatürk’tür Türkiye’nin ihyası/Kurtardı vatanı düşmanımızdan” dizeleriyle başlayan şiiri Atatürk’e okumak maksadıyla bir arkadaşıyla 3 ay yürüyerek Ankara’ya ulaştı ve Hakimiyeti Ulusala Gazetesi’ne gitti.
Gazeteciler, Aşık Veysel’in yazdığı şiiri not etti ve şiir 2-5 Nisan 1934’te Hakimiyeti Ulusala Gazetesi’nde 3 gün boyunca yayınlandı. Fakat Veysel, Atatürk’e ulaşamadı.
Veysel, 1933’e kadar usta ozanların şiirlerini seslendirdi, bu periyottan sonra ise kaleme aldığı şiirleri besteleyerek, müzikseverlerin beğenisine sundu.
SAZIYLA TÜRKİYE’Yİ DOLAŞTI
Geçimini saz ile sağlayan Aşık Veysel, 1933’ten itibaren Cört İbrahim’le Türkiye’yi dolaşmaya başladı. Bu süreç 1940’a kadar sürdü ve Cört İbrahim’in yerini oğlu küçük Veysel aldı. Bir mühlet sonra İstanbul’a gidip plak da dolduran Veysel, radyo konserleri verdi.
Usta ozan, küçük Veysel’in vefatından sonra oğlu Ahmet’le evvel Erzurum’u, akabinde Erzincan, Malatya, Kahramanmaraş, Adıyaman ve Ankara’yı dolaştı.
Ankara’da Dava mecmuasını çıkaran Ahmet Kutsi Tecer’le görüşen Veysel’e burada İsmail Hakkı Tonguç ve Ferit Oğuz Bayır tarafından köy enstitülerinde ders vermesi teklif edildi. Aşık Veysel hiç düşünmeden teklifi kabul etti. Halk ozanı, 1941’de Adapazarı Arifiye Köy Enstitüsü, 1942’de Hasanoğlan Köy Enstitüsü, 1943’te Eskişehir Çifteler Köy Enstitüsü, 1944’te Kastamonu Gölköy Enstitüsü, 1945’te Yıldızeli Pamukpınar Köy Enstitüsü, 1946’da ise Samsun Ladik Akpınar Köy Enstitüsü’nde çalıştı.
Şatıroğlu, “Toprak” isimli unutulmaz yapıtını, Çifteler Köy Enstitüsündeyken kaleme aldı ve türkü olarak besteledi.
Balıkesir, Erzurum, Malatya, Kırklareli ve Adana’da da köy enstitülerinde konserler veren sanatçı, böylelikle binlerce gence bağlama dinletti.
SON KONSERİNİ 1971’DE VERDİ
Çiftçiliğin yanında bahçe işleriyle de uğraşan Aşık Veysel, köydeki birinci meyve ağaçlarını yetiştirerek, köylülere de örnek oldu.
1950’den sonra ünü tüm Türkiye’ye yayılan usta ozan için 13 Mayıs 1952’de bir jübile yapıldı. Halkın salonu tıklım tıklım doldurduğu jübilede Ahmet Kutsi Tencer, Bedri Rahmi Eyüboğlu, Eflatun Cem Güney ve Behçet Kemal Çağlar birer konuşma yaptı.
Aşık Veysel Şatıroğlu, 1950’de senaryosunu Eyüboğlu’nun yazdığı, Metin Erksan’ın yönettiği “Karanlık Dünya” isimli sinemanın son kısmında rol aldı.
Sivas’ta 30 Ekim 1964’te 2. Sivas Aşıklar Bayramı’na yarışmacı olarak katılan Şatıroğlu, 28-30 Ekim 1967’de gerçekleşen 2. Konya Aşıklar Bayramı’nda da heyet üyesi oldu. Uzun yıllar çeşitli vesilelerle düzenlenen programlara katılan Aşık Veysel, son konserini 1971’de Nevşehir’in Hacıbektaş ilçesinde son konserini gerçekleştirdi.
DİZELERİNDE DAİMA BİRLİK VE BERABERLİK İLETİLERİ VERDİ
“Birbirinizle, husus komşuyla düzgün geçinin, dirliğiniz, sisteminiz bozulmasın” diyerek, “Kürt’ü Türk’ü ne Çerkez’i/ Daima Adem’in oğlu, kızı/ Beraberce şehit, gazi/ Yanlış var mı ve neresi” dizeleriyle birlik ve beraberliğe vurgu yapan ünlü halk ozanı, şiirlerinde yaşama sevinciyle hüznü, optimistlikle ümitsizliği işledi.
Yunus Emre’den etkilenen Şatıroğlu, Türk edebiyatının ve saz şiiri geleneğinin büyük ustalarından biri olarak hafızalara kazındı.
Türkiye Büyük Millet Meclisi, anadil ve ulusal birliğe yaptığı hizmetlerden dolayı 1965’te özel bir kanunla halk ozanına 500 lira aylık bağladı.
Aşık Veysel, akciğer kanseri nedeniyle 21 Mart 1973’te Sivrialan’da hayatını kaybetti, vasiyeti üzerine köyüne defnedildi. Sanatkarın konutu Kültür ve Turizm Bakanlığınca müze olarak düzenlendi.
UNUTULMAZ YAPITLARI MİRAS BIRAKTI
Çocukken iki gözünü de kaybetmesine karşın şiirlerine yansıttığı vatanseverlik, müsamaha, yaşama sevinci, sevgi, birlik ve beraberlik bildirileriyle hem kendi dünyasını aydınlatan hem de bugünlere ışık tutan halk ozanı, hafızalara kazınan eserler bıraktı.
Eserlerinde “Veysel”, “Sefil Veysel” ve “Veysel Şatır” üzere mahlaslar kullanan Aşık Veysel, bir şiiri hariç, bütün şiirlerini dörtlüklerle aktardı. “Sazımdan Sesler” ile “Dostlar Beni Hatırlasın” isimli şiir kitapları bulunan ozanın tüm yapıtları, 1984’te “Bütün Şiirleri” isimli kitapla okuyucuya sunuldu.
“Uzun İnce Bir Yoldayım”, “Dostlar Beni Hatırlasın”, “Güzelliğin On Para Etmez”, “Atatürk’e Ağıt”, “Beni Hor Görme”, “Beş Günlük Dünya”, “Derdimi Dökersem Derin Dereye”, “Kahpe Felek” ve “Kara Toprak” isimli yapıtlara imza atan sanatçı, Türkçeyi yalın kullanımıyla dikkati çekti.
Şatıroğlu’nun yapıtları pek çok sanatçı tarafından tekrar yorumlanırken birçok yabancı sanatkarın da dikkatini çekti. ABD’li elektro gitar virtüözü Joe Satriani, 2008’de çıkardığı albümde “Aşık Veysel” isimli, kendi bestelediği enstrümantal bir yapıta yer verdi.
Aşık Veysel, 2022’de “vefa” kategorisinde Cumhurbaşkanlığı Kültür ve Sanat Büyük Ödülüne’ne layık görüldü. Aralık 2022’de yayımlanan Cumhurbaşkanlığı genelgesi ile vefatının 50. yıldönümü nedeniyle 2023 yılının Türkiye’de “Aşık Veysel Yılı” olarak kutlanacağı ilan edildi.
UNESCO da bu yıl Aşık Veysel’i anma programına aldı. (AA)
KAYNAK : Sözcü
