Kahramanmaraş merkezli 7.7 ve 7.6 büyüklüğündeki iki zelzelenin akabinde 11 kentte yıkım meydana geldi. Doğu Anadolu fayı hakkında konuşan İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Mühendislik Fakültesi, Genel Jeoloji Anabilim Kolu Lideri Prof. Dr. Şamil Şen, ABD’de bulunan San Andreas ve Garlock fermuar tipi fay çizgisinin Elbistan fermuar tipi fay sınırı ile benzerlik gösterdiğini söyledi.
FERMUAR FORMUNA BENZİYOR
ABD’li bilim insanlarının bu iki fay hakkında çalışma yürüttüğüne değinen Şen, Marmara’nın da fermuar tipi fay çizgilerine sahip olduğuna dikkat çekerek kıymetli ikazlarda bulundu. Şen, fermuar tipi fay sistemini Türkiye’de birinci kere kendisinin gündeme getirdiğini belirterek, şunları söyledi:
– Tabiat Anadolu fayı ile San Andreas fayının 3 boyutlu gerilme dağılımını burada görüyoruz. Görüldüğü üzere iki fay simetri biçimi üzere gözüküyor. Bizim fayımız sol taraflı, San Andreas fayı sağ istikametli. Fermuarın açık kısmı ve kapalı kısmı halinde birbirine iki fay benzemektedir. Marmara’da değişik kollar bulunuyor. İzmit’ten gelen Kuzey Anadolu fayı Marmara denizi içirişinde kollara ayrılıyor. Fermuar haline benzemektedir.
– Dolasıyla burada da çiftli sarsıntı, yani son sarsıntılarımız üzere olabilir. ABD’de bu bahiste tartışmalar var. Türkiye’de bu formda zelzele oldu. Bizde de çiftli sarsıntı olabilir tartışmaları var. Buradan söylemek istediğim, biz fayın sistemini bilirsek hem gelecekte olacak sarsıntıları, artçı sarsıntıları ve buradan elde ettiğimiz bilgilerle dünyanın rastgele bir yerinde olan zelzelesi modelleyebiliriz. Modeller çerçevesinde hasar azaltmasına yönelik çalışmalar yapılabilir.
UMARIM HAYATA GEÇİRİRLER
– Bu modeli şu ana kadar öneren olmadı. Ben o bölgelerde çalıştığım için her iki coğrafyayı bildiğimden ötürü, bu türlü bir modelin işlediğini ileri sürüyorum. Umarım bundan sonra bunu duyan meslektaşlarımız hayata geçirir. Amerikalılar bunu biliyorlar, fermuar fay modeli 2016’da bir mecmuada çıktı. 2018’de Tibet’teki makalede çıktı.
– New York Times gazetesinde yayımlanan bir makalede Türkiye’de olan zelzelenin incelenmesi ABD için kıymetli olduğu söyleniyor. Ben de şunu diyebilirim, Kahramanmaraş bölgesindeki sarsıntının incelenmesi muhtemel İstanbul sarsıntısı için değerli.
İKİ KATI BÜYÜKLÜĞÜNDE
– San Andreas fayı dünyanın en büyük doğrultu atımlı fayıdır. ABD, Kaliforniya’da Doğu Anadolu fayının iki katı büyüklüğündedir. Bu iki fayın geometrisine baktığımızda, Malatya’nın güneyinde ve doğusunda iki fay bulunuyor ve bunlar birleşiyor. Fermuar yapısı üzere duruyor.
Prof. Dr. Şamil Şen
BENZERLİK ONLAR İÇİN ÖNEMLİ
– San Andreas fayını çalışanlar daha evvelce bunu biliyorlar. Bu geometriye benzeyen San Andreas fayı var. Örneğin Los Angeles’in kuzeyinde San Andreas fayı geçiyor. Fermuar biçiminde bir yapı oluşturuyor. Amerikalılar bunu görmüşler ve diyorlar ki; ‘Kahramanmaraş’ta zelzele oldu. Los Angeles’ta yahut California’da büyük bir zelzele olursa, başka yarar zelzele olur mu’ biçiminde tartışmalar var. O yüzden bu benzerlik onlar için değerli. (DHA)
KAYNAK : Sözcü
