Kahramanmaraş Pazarcıkta 6 Şubat’ta 04.17’de 7.7, tıpkı gün Elbistan’da ise saat 13.24’te 7.6 büyüklüğünde zelzele meydana geldi. 11 ili etkileyen bu sarsıntılar büyük yıkımlara neden oldu ve 40 bini aşkın insan beton yığınlarının altında kalarak hayatını kaybetti.
Depremlerin akabinde binaların sağlamlığı da tartışma konusu oldu. Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği (TMMOB) İnşaat Mühendisleri Odası Merkez İdare Heyeti Üyesi İnşaat Mühendisi Gülsun Parlar, birtakım güçlendirme sistemlerinden bahsederek uygun binanın uygun güçlendirme uygulamasıyla sarsıntıya sağlam hale gelebileceğini söyledi.
İstanbul’da bodrum katlarının nemden ötürü külfetli olduğunu söyleyen Parlar, bu hasardan ötürü yalnızca bodrum katının güçlendirilip üst katlara güçlendirme yapılmamasının yanlış olduğunu tabir etti.
TAŞIYICI SİSTEM BURULMA ETKİLERİYLE KARŞI KARŞIYA KALABİLİR
Bina güçlendirme yapılırken kimi yanlışlarla karşılaştıklarını belirten İnşaat Mühendisi Parlar, “Bina taşıyıcı sistemini bir bütün olarak göz önüne alıp güçlendirmeyi o halde yapmak lazım. Örneğin bir tane kolonunuzda bir dayanım yetersizliği var. Sırf o kolonu güçlendirdiğinizde taşıyıcı sistemin sistemini bir manada bozmuş olabiliyorsunuz. Yani simetriğe yakın bir taşıyıcı sistem sisteminiz varsa kolonların ve kirişlerin yerleşimi açısından siz bir tarafı güçlendirerek bu sefer o simetrik sistemi bozmuş oluyorsunuz. Bu sefer taşıyıcı sisteminiz burulma etkileriyle karşı karşıya kalabilecektir. Yüklü olarak zelzele yaşamamış binalardan bahsediyorum” dedi.
İSTANBULDA BODRUM KATLARDA YAYGIN BİR DERT VAR
İstanbul’da bodrum katlarda çok yaygın bir zahmet olduğunu söyleyen Parlar, “Özellikle bu katlarda nemden ötürü, betonlar da biraz direnci düşükse geçirimli oldukları için içindeki demirler paslanıyor. Korozyon hasarı diyoruz biz bunlara. Artık sadece bodrum katta bu hasar var diye sırf bodrum kat kolonlarını güçlendirmek yahut bir kat üst çıkmışsa sırf yer kat kolonlarını güçlendirmek ondan sonra üst devam eden 4-5 kata hiçbir şey yapmamak bu yapının tertibini bozacaktır. Bu sefer güçlendirilmiş katın üstüne hasar katını taşımış oluyorsunuz. Bu yapının sarsıntı esnasında bir üstten hasar alma ihtimali olacaktır. Bütün bunlar çok incelikli şeyler. Güçlendirme yolları mevzuya vakıf inşaat mühendisleri tarafından tasarlanmalı. Titiz ve kontrollü bir uygulamayla da inşa edilmeli diye konuştu.
UYGUN ŞARTLARDA GÜÇLENDİRME YAPMAK MÜMKÜN
Binalarda güçlendirme yapmanın gerçek olmadığı ve binalarda güçlendirmenin çalışmadığına yönelik niyetlerin yanlış olduğunu söyleyen Parlar, şöyle konuştu:
“Güçlendirilebilecek binalar var güçlendirilemeyecek binalar var. Maalesef son periyotlarda medyada halkımız tarafından çok sağlam olduğu düşünülen kimi hocalarımız güçlendirmenin çalışmadığını, güçlendirme yapmanın yanlış olduğunu ve güçlendirilmiş binaların bir diğer sarsıntıda tekrar yıkılabileceğini söylüyor.
Bu bu türlü değil. Şayet bir binanın taşıyıcı sistemi güçlendirmeye uygunsa ve hakikat uygulama yapılırsa güçlendirme katiyetle çalışıyor. 1999 Düzce sarsıntısından sonra güçlendirilen binalara baktık ki bu yeni olan Düzce sarsıntısında binalarda hiçbir çizik dahi yok. Çok hoş performans göstermişler.
Dolayısıyla güçlendirme çalışıyor. Uygun şartlarda güçlendirme yapmak mümkün ancak güçlendirme maliyeti tekrar üretim maliyetinin aşağı üst yüzde 40nın azamî yüzde 50sinin üzerine çıkarsa bu artık ekonomik olmaktan çıkıyor.
O vakit yıkıp yine yapmak daha uygun hale geliyor. Birtakım binalarda yıkıp yine yapmak yaşanan türel ve mülkiyet üzere sorunları nedeniyle kolay kolay yıkılıp tekrar yapılamıyor. Münasebetiyle mevcut yapının aşikâr bir materyal kalitesi ve aşikâr bir performansı varsa güçlendirme yapmak katiyen mümkündür.”
BİNANIN YAŞINDAN ÇOK GEREÇ KALİTESİ ÖNEMLİ
Bina güçlendirme usullerinden karbon fiber uygulamasının tek başına kâfi olamayabileceğini söyleyen Parlar, şunları söyledi:
“Tespit edilen eksikliklerden bir kısmını karbon elyaf kullanarak gidermek mümkündür. Örneğin binanın sarsıntı esnasında büyük deplasmanlar yapmasını engellememiz gerekiyorsa bunun için sırf karbon fiber uygulaması kâfi değildir. Bu yapıya perde ek etmek de gerekir.
Dolayısıyla tek başına kâfi olduğunu söylemek mümkün değil. Yüklü olarak bir kolon yahut kiriş elemanda donatı eksikliğini yüklü olarak da etriye dediğimiz yatay donatı eksikliğini gidermek emeliyle kullanılır. Öbür elamanlarla birlikte kullanılabilir. Tek başına kullanılarak bir yapının güçlendirilebileceği az yerlerde olabilir lakin bir yapının taşıyıcı sisteminin bütününü düşünerek özelliklerini ve eksiklerini uygun anlayarak güçlendirme metotlarına karar vermek gerekir.
Her binaya uygulanabileceğini söylemek mümkün değil. Zira bu uygulamanın yapılabilmesi için donatı eksikliği ya da etriye eksikliği varsa bunun uygulanabilmesi için betonunun muhakkak bir dayanımda olması lazım. Yani çok berbat betonlara sahip yerlerde uygulamak gerçek değil. Binanın yaşı değil gereç kalitesi daha değerli.”
YENİ VE SAĞLAM BİNALARDA KAROT ALMAK TAŞIYICI SİSTEME ZİYAN VEREBİLİR
Bir binanın incelenmesi için yani zelzele dayanımının belirlenmesi için yapılan tek sürecin karot almak olmadığını söyleyen İnşaat Mühendisi Gülsun Parlar, “İnsanlar binalarına baktırmak istedikleri vakit bu sürecin sırf karot almak olduğunu sanıyor. Halbuki o denli değil. O binanın projelerinin bulunulması lazım, bu projelere uygun yapılıp yapılmadığı, bu işi yapacak mühendisler tarafından ölçülerek binanın rölövesinin çıkartılması lazım. Projeye uygunluğunun denetim edilmesi lazım, bunun yalnız bir modülü karottur. Bu işi yapacak mühendisler tarafından tespit edilecek elemanlardan çok fazla olmayan sayıda karot almak ve karot boşluklarını uygun harçlarla geri doldurmak binaya çok büyük ziyan verecek bir şey değil. Ancak şunu da belirtmek isterim ki maalesef bugün oluşan bu acı günlerin panik havasıyla insanlarımız çok yeni binalarından dahi karot aldıralım da binamızı denetim edelim telaşına düşmüş vaziyetteler. Gerçekten çok yeni çok düzgün binalar var. Bunlardan karot alarak taşıyıcı sistem elamanlarına boş yere ziyan vermeniz çok uygun değil diye düşünüyorum. Daha eski yıllarda yapılmış bir bina denetim edilirken, esasen sarsıntı yönetmeliğine nazaran denetim edilirken ön görülen bir karot sayısı var. Buna uygun bir halde mühendisin denetiminde karot almak mümkündür” diye konuştu.
BİTİŞİK NİZAM YERLERDE YAPAMIYORSUNUZ
Son günlerde sismik izolatör konusunun tartışıldığını belirten Parlar, “Sismik izolatörü bir güçlendirme materyali olarak kullanmak mümkün ancak bunun yapılabileceği yapı, bina sayısı çok azdır. Zira izolatörün kullanılabilmesi için muhakkak şartlar var. Bitişik nizam yerlerde yapamıyorsunuz. Zira izolatörünüzün deplasman talebi kadar binanızın etrafında boşluk olması gerekiyor. Bu, boşluk varsa lakin düşünülebilir bir şey. Zayıf tabanlarda yapamıyorsunuz. Yeniden de sismik izolatörle güçlendirme yapabilmek için üst yapının aşikâr bir dayanıma sahip olması gerekiyor. Yani sırf altına sismik izolatör koyarak bir yapıyı güçlendirmek yeniden kâfi olmayabilir. Üstte da dayanım yetersizliklerini karşılayacak güçlendirme tedbirlerini almak gerekebilir” dedi. (DHA)
KAYNAK : Sözcü
