6 Şubat’ta yaşanan zelzele felaketleri için Türkiye’de birinci günden bu yana vatandaşlar ve birtakım kurumlarla şirketler, canla başla yardım etme, yardım toplama peşine düştü. Yıkımın boyutlarının yüksek olması can kaybında da çok vahim bir tablo ortaya çıkardı. Lakin kalanların da hayatlarını bir an evvel âlâ kaidelerde sürdürmeleri gereği, büyük bir yardım kampanyası düzenlendi. Birçok TV kanalının katıldığı canlı yayında Türkiye’nin ünlü isimleri yardım topladı. Bu toplanan yardımın yine inşa edilecek kentlerde maliyetlerle karşılaştırması yapıldı. Bir kentin tekrar inşası ne kadar tutuyor?
Türkiye’de 6 Şubat günü Kahramanmaraş merkezli 7,7 ve 7,6 büyüklüğünde iki sarsıntı oldu. Can kayıpları sarsıntıların çok şiddetli olması yanında yapı stokunun da tesiriyle çok yüksek boyutlarda. Kimi vilayet ve ilçelerde neredeyse hasarsız bina kalmadı.
İçişleri Bakanı Süleyman Soylu, dün Antakya için ‘2 binadan biri yıkık’ derken, Gaziantep Büyükşehir Belediye Lideri Fatma Şahin, Islahiye ilçesi için ’60 bin kişilik ilçede konutların yarısı yok oldu’ tabirlerini kullanmıştı.
Yıkımın boyutlarının büyük olması can kayıplarının geride bıraktığı travmaları anında güzelleştirmese de geride kalanların bir an evvel yine yapılanma ile olağanlaşmasını gerektiriyor. Bu da maalesef hem nakit hem vakit demek oluyor.
Şehirleşmenin berbat örneklerini bol bol gördüğümüz son günlerde, bu duruma bir de Türkiye’nin zelzele ülkesi olduğu gerçeğiyle neredeyse 20 yıllık periyodlarda acı biçimde yüzleşmesi de ekleniyor. Böylece yeni kentlerin daha sağlam, hakikat pozisyonda, gerçek biçimde inşası gerekiyor.
cdnuploads.aa.com.tr
Bunun maliyeti, insan hayatıyla karşılaştırınca çok düşük olsa da yüksek karları da tahminen de engelliyor.
Bu fikirlerle artan maliyetleri elbirliğiyle aşmak ismine vatandaşların birinci günden bu yana düzenlediği yardım kampanyalarına bir yenisi daha eklendi. Bu defa ünlüler ve iş dünyası yardımda yarıştı. Yiten canları geri getirmese de kalanların hayatına bu yardımlar nasıl tesir edecekti?
Piyasadaki sayılar çok değişkenlik gösterirken, bir inşaat yapmanın maliyeti birçok halde değişiyor. Bilhassa büyükşehirlerde arsa maliyetleri çok tesirli olurken, bu bölgede şu an bu türlü bir durum kelam konusu olmayacak.
Hazine ve Maliye Bakanlığı’yla Etraf, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’nın açıkladığı emlak vergisi kanunu bildirisinde, 2023 yılı binaların metrekare inşaat maliyet bedelleri şu formda belirlenmişti:
Meskenlerde, lüks betonarme inşaat için ortalama 3,791 TL,
1. sınıf betonarme inşaat için ortalama 2,367 TL,
2. sınıf betonarme inşaat için ortalama 1,580 TL,
3. sınıf betonarme inşaat için ortalama 1,119 TL.
Yine inşaat firmalarından gelen sayılar da yalnızca kaba inşaat için metrekare başına 1.400 TL’den 6-7 hatta 9 bin TL’ye çıkan maliyet hesaplamaları görülürken, ortalama bir dairenin 1 milyon olması ya da 5 katlı 10 daireli 100 metrekarelik bir inşaatın maliyetinin 5 milyon TL olması başları karıştırıyor.
Biz de TOKİ’ye baktık. Eylül 2022’de açıklanan toplumsal konut projesinde kar marjının çok düşük olduğunu düşünerek 2+1 olan 75 ila 85 metrekare aralığındaki bir dairenin fiyatının 608 bin TL olmasından yola çıktık. Metrekare fiyatı 8 bin 100 TL üzere sayı çıkıyor.
Not düşelim: TOKİ’nin resmi açıklamasına nazaran, konutların, adet, brüt m², net m² ve fiyat bilgileri projenin ihalesi yapıldıktan sonra mutlaklık kazanacak.
İncelenen binaların 50 bin 576’sı ağır hasarlı ya da yıkık olurken, ivedilikle yıkılmaları gerekiyor. Bu işin bir de enkaz kaldırması bulunuyor.
img-s1.onedio.com
Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’nın açıkladığı datalarda zelzelenin etkilediği vilayetlerde 387 bin 410 binada hasar çalışması yapıldı.
Orta hasarlı bina sayısının 11 bin 114 olduğu görülürken, 99 bin 300 bina az hasarlı, 180 bin 355 bina ise hasarsız olarak görüldü.
“Türkiye Tek Yürek” kampanyasında toplanan ölçü 115 milyar 146 milyon 528 bin TL olurken, SMS’lerle de 450 milyon TL toplandı. 75 metrekare 608 bin TL’den 190 bin 125 dairelik konutlar yapılabiliyor, 10 daireli 19 bin bina eder.
Bölgede TÜİK’ten yola çıkarak ortalama bina sayısının 3,5 milyon hane üzerinde 2 daireden 4,3 kat ortalamasıyla (biz 4 aldık) 434 bin 821 binanın yüzde 13’ünün yıkıldığı düşünülürse (hasar oranları👆) 56 bin 526 bina yapılması gerekiyor.
Depremden etkilenen 11 vilayette en optimist hesapla yalnızca yıkılan konutların yerine yenilerini yapmanın maliyeti 4 kat 2 daire ortalamadan 75 metrekare 2+1 daireler olsa dahi 274 milyar 946 milyon 409 bin 920 TL ediyor.
Binaya nazaran değişmekle birlikte tek bina yıkımı ve enkaz kaldırmanın 1 ay sürebildiği durumlar da olduğu belirtilirken, bölgenin büsbütün temizlenmesinin 1 yıl süreceği de konuşuluyor. her bina için 2makine 8 işçi öngören uzmanlar eşzamanlı bir yıkım ve enkaz kaldırma içinde 16 bin kişinin bölgede tıpkı anda çalışması gerektiğini hesaplıyor.
Ekonomim’de Leyla İlhan’ın derlediğine göre, uzmanlar her bina için enkaz kaldırma maliyetinin 250 bin TL olduğunu, bu sayı üzerinde yıkım ve enkaz kaldırma faturasının birinci etapta 12,6 milyar TL çıktığını belirtiyorlar. Etraf felaketi yaratmamak ismine geri dönüşüm için de 5 milyar TL’lik bir fatura çıkıyor.
Deprem Güçlendirme Derneği (DEGÜDER) Lideri Sinan Türkkan, enkaz çalışmasının, hayatını kaybeden ve hala enkazdan çıkarılamayan vatandaşlarımız nedeniyle süratli bir formda yapılamayacağı konusunda uyarıyor.
Sonuçta ay sonunda başlaması ve 1 yıl içinde tamamlanması öngörülen kalıcı konutların öncelikle bu bölgelere yapılması yeni bir zelzele zaafiyeti yaratır mı? sorusuyla, uzman açıklamalarından anlaşılanlar da bu müddette oluşumun sağlıklı olmadığı konusunda oluyor. 10 günü geçen felaketin akabinde çok geniş bir alana yayılan felakette şimdi çadır ya da konteyner erişimi olmadığını açıklayan bir çok kişi bulunuyor. Tüm bunlar yapılan yardımların ve kaynakların verimli kullanılması konusunda da dikkatli olmayı gerektiriyor.
KAYNAK : Onedio
