Kahramanmaraş merkezli 7,7 ve 7,6 büyüklüğündeki sarsıntılar, Türkiye’nin fay sınırları üzerinde olduğunu hatırlatırken, yıkımın büyük olması gerçeklerle yüzleşmek gerektiğini gösteriyor. Her sarsıntıdan sonra olduğu üzere binaları yapan müteahhitlerin tutuklanması başladı. Pekala fay çizgisi üzerine verilen imar müsaadeleri, müteahhitleri denetlemesi gerekenler, bu inşaatta çalışırken yapılanlara şahit olanlar?
6 Şubat 2023 sabahına Türkiye’de 7,7 büyüklüğünde bir zelzeleyle uyandık. Yıkımın boyutunu anlamaya çalışırken, 7,6 büyüklüğündeki ikinci bir sarsıntıyla sarsılınca birtakım vilayet ve ilçeler tabiri caizse haritadan silindi.
Deprem bugünden yarına tedbir alınabilecek bir durum değil. Topyekûn bir şuurla hazırlanabileceğimiz bir şeydir. Burada da en büyük iş, inşaat kısmına düşer!
Deprem, tüm felaketler üzere bağıra bağıra geliyor anca vakti bilinmiyor. Bu da hazırlıklı olmak şuurunu kural koşuyor. Zelzeleye hazırlık nedir? Sağlam binalar yapmaktır.
Fay çizgilerinin ülke topraklarının yüzde 93’ünden geçtiği ve ülke nüfusunun yüzde 98’inin fay sınırından etkileneceği düşünüldüğünde imar planlarından, bina imal sistemlerine, kentleşmenin nizamına birçok başlıkta düzenleme gerekiyor.
Düzenleme ve denetleme olmadığında felaket sonrası cezalandırma oluyor. Olan, yiten canlara oluyor. 17 Ağustos 1999 sarsıntısında resmi sayılara nazaran 18 binden fazla vatandaşımız hayatını kaybetti. Sembol olarak, 195 kişinin vefatına neden olan binaları yapan müteahhit Veli Göçer tutuklandı. 2004 yılında cezası katılaştı, mahpusa girdi, 2011’de çıktı. Çıkınca ne iş yaptı? Arsa Ofisi kurdu.
Son büyük sarsıntı felaketinin üzerinden 24 yıl geçti. 1 hafta evvel yaşanılan zelzeleler gösterdi ki 24 yılda bilim ismine yapılanlar eksik kalınca adalet vazifesi devraldı. An prestijiyle 9 müteahhit tutuklandı. Pekala bu müteahhitler bu berbat binaları nereye yaptı? Yaparken kim denetledi? Betonu kendileri mi döktü? Kolon kiriş kontaklarını kendileri mi yaptı?
cdn1.ntv.com.tr
İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Ceza ve Ceza Muhakemesi Hukuku ABD Lideri Prof. Dr. Adem Sözüer, Sözcü’ye yaptığı açıklamalarda depremde yıkılan binalardan, meydana gelen mevt ve yaralanmalardan ötürü hem ceza hukukunun hem özel hukukun hem de yönetim hukukunun sorumlu olduğunu açıklıyor.
Ceza hukuku, ‘genel güvenliği tehlikeye sokma’ ‘öldürme ve yaralama’ hatası açısından durumu ele alıyor. Özel hukuk ve yönetim hukuku da ‘özel bireylerin ve yönetimin tazminat sorumluluğu’ doğuruyor.
Her hukuk alanda ortak prensip de “kim, hangi kurala alışılmamış davrandı” formundaki kanıtlar oluyor. Sözüer, kelamlarına devam ederken, “binaların üretiminde çok sayıda kişinin süreç ve fiilleri” olduğuna dikkat çekiyor.
Bina inşaatının ‘ruhsat ve iskan süreçlerinden, bina üretimini denetleyenlere, yer etüdü, mimari, statik ve teknik proje yetkililerinden, şantiye şefi, teknik uygulama sorumlularına kadar geniş bir grup ve denetimle yapıldığını en üst basamakta da yapı sahipleri ve müteahhitlerin bulunduğunu belirtiyor.
Bu kadar kalabalığın içinde kim ve kimler, ne kadar sorumlu diye bakıldığında, ‘öncelikle, binanın imar kanunlarında uygun yapılıp yapılmadığının tespiti şart” diyor ünlü hukukçu.
Deprem sonrası görülen görüntü ile de yüzleşirken, “Ülkemizde bir çok binanın, imar mevzuatına karşıt yapıldığı açık bir gerçek” diyen Prof. Sözüer, 184. unsur için de “Peki bu kanun uygulandı mı?” diye soruyor ve can alıcı olanı açıklıyor:
Etkin olarak hiç uygulanmadı, şehircilik bakanlığı, belediyeler, kolluk, savcılıklar, kaçak yapılaşmaları bilmelerine, görmeleri karşın, kaçak yapılaşmayla ilgili kanunları uygulamadılar. Bu bakımdan misyonunu yapmayan, öncelikle yetkili bakanlar, belediye lider ve vazifelilerinin sorumluluğu var.
Tutuklamalar için de ‘Marmara zelzelesinde olduğu üzere bir kaç Veli Göçer bulup onları günah keçisi ilan edecekler’ diyen Sözüer, kaçak yapılaşmada kamudan müsaadesiz bir inşanın olamayacağını, lokal idarelerde de ‘haksız menfaat zinciri olmadan’ bu kadar büyük çapta imara ters kentleşme yaşanamayacağının söylüyor.
İnşaat kesimindeki kar marjının yüksekliği karşısında bizler bütçesi sonlu bordrolular olduğumuz için çok şaşırdık: “Müteahhitler yüzde 30 kâr ettiklerinde ziyan ettiklerini düşünür. Yüzde 50 kâr bir müteahhit için başa baş demektir. İnşaatta kar marjı çok yüksektir.”
Sözüer de bu marjlara değiniyor ve bu kârları garantiye almanın bir yolu olarak da imar aflarını işaret ediyor. Ünlü ceza hukukçusu bu duruma tüm politikler ekliyor ve ‘şu anda dahi’ hangi parti olduğu kıymetli olmadan belediyelerde imara karşıt yapılaşmanın devam ettiğini vurguluyor.
Muhalefetin Meclis’ten geçen imar affını eleştirdiğini lakin anayasaya mahkemesine götürmediğini de hatırlatıyor.
Tüm bunlar bir hukukçunun telaffuzları olurken, dalın içinden de bir ses yükseliyor.
NEF İdare Şurası Lideri ayrıyeten Galatasaray Sportif A.Ş. Başkanvekili Erden Timur, bölgeye gittiğinde ayakta kalan binaların daha az olduğu müşahedesini yaparak şu tespitte bulunuyor:
Standartların değiştirilmesi gerekiyor. Üretim ve uygulama standartlarının daha katı olması gerekiyor. Yalnızca binayı yapanların değil, imzası bulunan herkesin tutuklanması gerekiyor. Bir daha bu türlü bir şeyin başımıza gelmesinin engellenmesi gerekiyor.
Denetimlere dair sorularda birinci karşılıklar hukukçulardan gelirken, bu derece yüksek yararlarla çalışan inşaat dalının aslında belirli bir nizam içinde olduğu da görülüyor.
Cumhuriyet’te Bora Erdin, Kahramanmaraş merkezli zelzeleler en fazla hasar alan vilayetlerden olan Hatay’daki kimi yapı kontrol şirketlerini araştırdığında ortaya çıkan sav ile aslında herkesin bildiği sırrı açıklıyor:
Hatay vilayet merkezinde faaliyette olan beş yapı kontrol şirketinin tamamının sahipleri direkt ya da dolaylı olarak inşaat işiyle uğraşıyor.
KAYNAK : Onedio
