İlk sefer zelzele vergisi ismi altında çıkarılan ve sonradan Özel Bağlantı Vergisi (ÖİV) ismiyle halktan toplanan paraların toplam büyüklüğü, Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın resmi datalarına nazaran 34.5 milyar dolara ulaştı. Bu meblağın bugünkü kurlarla karşılığı yaklaşık 650 milyar liraya denk geliyor. Bu parayla, her biri 1 milyon TL maliyetle 650 bin konut inşa edilebiliyor. Zelzele için toplanan bu devasa para şayet tıpkı işsizlik sigortası fonu üzere bir sarsıntı fonunda tutulup nemalandırılmış olsaydı bugün yaşanan büyük zelzelede yerle bir olan konutlar için gereken kaynak hazır olacaktı. Fakat devletin kayıtlarında zelzele için harcanmaya hazır vaziyette bu meblağda bir kaynak yer almıyor. Zelzele paralarının bütçenin öbür kalemleri içinde nerelere harcandığı ise bilinmiyor.
1999’DAN BERİ TOPLANIYOR
Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın resmi bütçe datalarına nazaran, 1999 zelzelesinin çabucak akabinde çıkarılan kanunla birinci kere devletin tahsil ettiği ve yaklaşık 24 yıldır vergiler listesinde olan Özel Bağlantı Vergisi’nden 2000 yılında o periyodun parasıyla 420 milyon lira para toplandı. Toplanan para o günkü yılın ortalama kuruna nazaran 685 milyon dolara karşılık geliyordu. Zelzele vergisi tahsilatı yıldan yıla TL bazında daima artarken dolar bazında da 2008 yılında 3 milyar 520 milyon dolara kadar çıktı. Zelzele vergisi tahsilatı TL bazında daima artmasına karşılık bilhassa döviz kurunun yükseldiği 2018 yılından itibaren dolar karşılığında gerileme yaşandı. 2022 yıl sonu prestijiyle ise toplanan para 34 milyar 463 milyon dolara kadar çıktı. Bu 2022 yılı ortalama dolar kuruyla 571.2 milyar TL, bugünkü kurlarla ise yaklaşık 650 milyar liraya karşılık geliyor.
Depremde yıkılan yerleri karşılıyor
Depremin vurduğu 10 vilayette 2 milyon 175 bin konut bulunuyor. Bu konutlardan 1 milyon 56 bini zarurî zelzele sigortalı, 1 milyon 119 bini ise sigortasız görünüyor. Son bilgilerde, zelzele nedeniyle 6 bin 444 binanın yıkıldığı bildirildi. Bu binalarda ortalama 10 daire olduğu düşünüldüğünde yaklaşık 60 bin konutun büsbütün kullanılamaz hale geldiği hesaplanıyor. Büsbütün yıkılmamakla birlikte kullanılamaz hale gelen bina sayısının da 60 bin civarında olduğu varsayıldığında zelzele bölgesindeki konut açığının en düşük hesapla bile 125 bin civarında olduğu, bu sayının 150 bine ulaşabileceği belirtiliyor. Kestirimlerin gerçekleşmesinde dahi, sarsıntı için toplanan yaklaşık 650 milyar liranın yaklaşık 150 milyar lirasıyla 10 vilayette 150 bin yeni konut yapılabileceği tabir ediliyor.
KAYNAK : Sözcü
