Öncelikle Kahramanmaraş merkezli olup birçok yerleşim alanını etkileyen ve tüm ülke insanlarını acıya boğan zelzele felaketi sonunda hayatlarını yitiren insanlarımıza Allah’tan rahmet diliyor, sevdiklerini ve yakınlarını kaybeden tüm insanlarımıza sabır ve başsağlığı dileklerimi iletiyorum. Sarsıntı bölgelerinde hizmet veren çeşitli meslek kümelerinden oluşan kurtarma gruplarına ve farklı biçimlerde depremzedelere yardımcı olmaya çalışan tüm gönüllülere insani hassaslıkları için şükranlarımı sunuyorum.
Balık okyanusta doğar, okyanusta yaşar ve okyanusta ölür. Lakin mevt anında “okyanus nerede?” diye sorar… İnsan belleği de zayıftır lakin şaşırtan ve hayal kırıcı olan kişisel bellekten farklı olarak çalışması beklenen toplumsal belleğinde zayıflamış olduğunu gözlemliyor olmaktır. 13 Mart 1992 Erzincan, akabinde 17 Ağustos 1999 Marmara sarsıntısı, sonra da sırasıyla 2011 Van, 2020 Elazığ- İzmir sarsıntıları ve artık de bu geniş yöreyi tutan zelzele felaketinin acılarını yaşadık, yaşıyoruz. Tüm bu tecrübelerden geçen bizler değil miydik? Benzeri tecrübelerden geçmiş insan ve toplumlar eski tecrübelerinden neden öğrenmez ve birebir kusurları niye tekrarlarlar? Geçmişten öğrenmediğimiz takdirde “anda yaşıyor” olmak içi boşalmış bir telaffuz olmaktan ileri gidemeyecektir.
1992 Erzincan zelzelesi sırasında AFAD ve AKUT üzere kuruluşlar yoktu.
Zorunlu hizmet misyonunu Erzincan’ın su ve elektrik kaynakları olmayan bir nahiyesinde yapmış genç bir doktor olarak çok benimsediğim yöre halkının yaşadığı deprem acısını biraz olsun dindirebilmek hedefiyle yurt dışından gelen ve dünyanın rastgele bir yerindeki afet alanına felaket sonrasındaki birinci 24 saatte ulaşıp takviye verebilmeyi amaçlayan farklı meslek kümelerinden oluşan bir takımla binlerce depremzedeye yerleştirildikleri çadırlarda hizmet vermeye çalışmıştık. Takımda tabiplerden, kurtarma ve birinci yardım müdahale gruplarına ve bina üretim uzmanlarına kadar çok farklı disiplinlerden profesyoneller vardı. Yaklaşık bir haftalık bir hizmet sonrası devrin yetkililerine hizmetin hedefine ulaşmasını engelleyen etkenler hakkında çeşitli geribildirimlerde bulunmuştuk. Ne yazık ki daha sonraki sarsıntılarda tıpkı aksaklıkların birebir biçimde devam ettiğini üzülerek gözlemledim.
1992 yılında gözlemlediğimiz aksaklıklar ve daha sonra yaşanan sarsıntılardan edindiğim tecrübelerle öncelikle zelzelenin çabucak sonrasında ortaya çıkabilecek sıkıntılar ve tıpkı sıkıntıların daha düzgün idaresi doğrultusundaki tekliflerimin bir kısmını şöyle özetleyebilirim:
1. Yöre halkının kendisi travmatize olduğundan onlardan yardım beklenmesi gerçekçi değildir. Mevzuyla ilgili kâfi bilgi ve maharetleri olan çeşitli mesleklerden oluşan profesyonel bir grubun sarsıntı bölgesine hemen transferi gereklidir.
2. Ölümlerin büyük kısmı birinci 24-48 saatte gerçekleştiğinden birinci müdahaleyi yapacak ya da kurtarma çalışması içinde yer alacak takımlarının en kısa vakitte zelzele bölgesine ulaştırılması çok kıymetli olacaktır.
3. Sarsıntı bölgesine giriş ve çıkışlar birçok sefer çok zorlaşacağından giriş ve çıkış trafiğinin uygun biçimde düzenlenmesi, gereksiz araçlarla trafiğin bloke edilmemesi ve insan kalabalığının önlenmesi yardımın vakitlice ulaşması ve mevcut hudutlu kaynakların tesirli kullanılması tarafından çok pahalıdır.
4. Birinci hedef yöre halkının somut temel muhtaçlıklarını karşılamak olmalıdır. Hayatta kalabilmek için gerekli su, yiyecek, emniyetli barınak, battaniye, beden ısısının düşmemesi için giysi ve irtibat ağının kesilmemesinin sağlanabilmesi çok kıymetlidir. Depremzedelerin birden fazla doğal olarak hasar görmüş binalara ve konutlarına girmek istemedikleri için otomobillerinde kaldıklarından yakıtlarını tüketmekte fakat daha sonra yakıt kaynaklarına ulaşmakta zorluk çekmektedir.
5. Gerek sürecin başlangıcında gerekse ilerleyen periyotlarında boşaltım gereksinimini karşılamak için taşınabilir tuvaletlerin varlığı çok değerlidir. Hijyenik şartlar sağlanmazsa enfeksiyon hastalıkları yaşanmış afetin yıkıcı tesirlerini artıracaktır.
6. Sıhhat grupları, tıbbi gereç ve çeşitli yardımların varlığı gerekli lakin kâfi değildir. Daha kıymetli olan bunların muhtaçlık duyan kitlelere planlı ve âlâ organize edilmiş koordineli bir halde ulaştırılabilmesidir.
7. Maksadına ve ulaşması gereken yere ulaşan yardım en pahalı yardımdır. Yardımların yeterli organize edilmiş olması çok kıymetlidir. Bazen yardım mevcuttur lakin yardım depremzedelere eşit ulaştırılmadığı takdirde yeni travmalara yol açabilir. Bu nedenle yiyecek-battaniye-giysi üzere gereksinim gereçlerinin rastgele dağıtılmaması (kamyon üzerinden dağıtım gibi) çok değerlidir. Aksi takdirde mevcut yardımdan kimileri ziyadesiyle yararlanırken başkaları yarar sağlayamamakta ve öfke- keder üzere hislerle giden yeni travmalar yaşayabilmektedir.
8. Hasar tespit çalışmaları ve maddi kayıpları telafiye yönelik her türlü uğraş şeffaf ölçütlerle yapılmalı ve adaletsizlik his ve niyeti oluşturmamalıdır.
9. Felaketler sonrasında depremZEDEler yanı sıra depremZADEler de türer. Mal ve can güvenliğinin sağlanması, yağmalanmanın önlenmesi yanı sıra başkalarına nazaran daha sağlam görünen konutların kira ve satış fiyatlarının artması, yardım toplama gayreti görünümü altında para toplayan fırsatçılar ve dolandırıcılık insan onuruna yakışmıyor olsa da bu tıp kriz vakitlerinde sık rastlanan davranışlardır.
10. İkincil travma olarak isimlendirilebilecek durumlar olağan dışı vakitlerde sık görülür. İkincil travma rastgele bir travmayı izleyerek insanların kendi başlarına gelenlerden sorumlu tutulmalarıdır. Örneğin bu tıp felaketlerden sonra “olup bitenler ilahi bir ikazdı” üzere telaffuzlar yöre insanları ortasında kutuplaşma oluşturup dayanışmaya en çok muhtaçlık duyulan bir vakitte ayrılık ve bölünme oluşmasına neden olabilir. Bu cins açıklamalara prestij edilmemeli ve yayılmasının önünü kesmek gerekir.
11. Gönüllülerin ne kadar düzgün niyetli olursa olsun, organize ve uyum içinde çalışan kümelerin kesimi olmadıkları takdirde yapılan kurtarma çalışmalarını yavaşlatacaklarının kendilerine uygun ve şık biçimde aktarılması çok değerlidir.
12. Yardım ve kurtarma çalışmalarının yapıldığı yerlerde karmaşa ve gürültü oluşturulmaması yapılan müdahalenin hedefine ulaşması tarafından pahalı olacaktır.
13. Provakatif telaffuzlara prestij etmemek için şeffaf-güvenilir ve kolay ulaşılabilir bilgi kaynaklarının varlığı ve vurgulanması çok kıymetlidir.
14. Bina güçlendirme çalışmalarının vakitli –uygun ve sağlam olması ilerde gelişebilecek yeni felaketleri önlemek tarafından çok değerlidir.
15. Ulaşım sağlanamayan yerler için yol üretim ve tamir çalışmalarının hızlandırılması gerekli olacaktır.
16. Zelzelede ömrünü kaybetmiş şahısların cansız vücutlarının defnedilecekleri vakte kadar nerede ve hangi şartlarda saklanmasının uygun olacağının belirlenmesi çok kıymetlidir. Bazen enkaz altından vücut modülleri parça modül çıkartılmakta ve ilişkin olduğu vücudu bulunup yerleştirilmesini gerektiren durumlar oluşmaktadır. Bu tıp durumlar insan onurunu zedeleyen keder verici sonuçlara neden olabilmektedir.
17. Sarsıntı bölgesinde yardım gayesiyle uzun mühlet çalışan bireylerin kendileri de travmatize olacaklarından bu bireylerin vardiyalı çalışmalarının sağlanması çok değerlidir.
Depremin çabucak sonrasında sadece hayatta kalmak için uğraş sarf eden insanların bir kısmının bir müddet sonra yaşadıkları travmaya bağlı bazen süreksiz olabilen fakat birden fazla defa kalıcı olabilen çeşitli ruhsal yansılar geliştirmesi beklenen bir sonuçtur.
Bu reaksiyonlar ve oluşturabileceği olumsuz ruhsal tablolar bir sonraki yazımın içeriğini oluşturacak.
Yaşamın kaçınılmaz olabilen acılarında mana bulabilmek ve acıdan mana çıkarabilmek, her geçen gün birbirlerine yabancılaşan insan tipi için öğrenme istikametinde bir fırsat olarak düşünülebilir. Tanımadığımız beşerler için hissedebilmek bizi onlara yakınlaştırır. Dünyamız lakin tanımadığımız insanlara da açıldığında büyür ve mana kazanır. Yaşanan bu felaketin, oluşturduğu tüm olumsuz sonuçlara karşın birbirimize şefkat ve sevgi ile bağlanabilmek ve yabancılaşma hastalığını geride bırakabilmek tarafında bir fırsat olabilmesini umuyorum. Sevgi, şefkat ve sıhhatle kalın.
Web
KAYNAK : Onedio
