Uzmanlar Açıkladı: Tekrar Zelzele Bekleniyor mu? Yeni Bir Zelzele Olacak mı?

Üst üste büyük sarsıntılar yaşanmasının akabinde artçı zelzeleler etraf vilayetleri sallamaya devam ediyor. Temel merkez sarsıntıların şiddeti büyük olduğundan, artçıların boyutu da büyük oluyor.

Kandilli Rasathanesi tarafından yapılan açıklamalarda, 6 Şubat 2023 bugün gerçekleşen 7.7 büyüklüğündeki Kahramanmaraş sarsıntısının, 17 Ağustos 1999 sarsıntısından sonra en büyük zelzele olduğu kaydedildi. 

Doç .Dr. Doğan Kalafat, ‘Artçı sarsıntıların en büyüğü 6.6 boyutunda. 4’ün üzerine çıkan artçı sarsıntılar var. Artçı zelzeleler yaklaşık 1 yıl sürecektir. O yüzden vatandaşlarımızın kesinlikle hasarlı binalardan kaçınması ve meskenlerine girmemesini diliyoruz.’ dedi.

İTÜ Jeoloji Mühendisliği Kısım Lideri Prof. Dr. Ziyadin Çakır, Kahramanmaraş zelzelesi sonrası, ‘Deprem Doğu Anadolu Fayı’ndaki bir kısmı tetikledi. Bu bölgedeki zelzeleler Nurdağı’na hakikat fayı tetikleyebilir. Uzun vakittir burada sarsıntı olmuyordu. 7.4’lük büyük zelzeledeki ana fay Doğu Anadolu Fayı’nda gelen zelzele değil. Çok uzakta meydana gelmiş. Hala bir tehlike mevcut maalesef ki.’ açıklamasında bulundu.

Dokuz Eylül Üniversitesi Öğretim Vazifelisi Üyesi Prof. Dr. Hasan Sözbilir sarsıntı sonrası vatandaşları uyardı.

‘İlk tahliller yanlışlı olabilir. İki farklı fayın kırıldığını pek düşünmüyorum. Artçı şoklar 6,5’e kadar çıkabilir. İnsanların konutlarına girmemesi çok hakikat olur. Büyük zelzelenin artçıları da büyük olacaktır. İklimin şu anda nasıl olduğunu biliyoruz ancak daha inançlı bir yerde olmaları daha yararlı.’

Celal Şengör katıldığı televizyon programında 7.7’lik Kahramanmaraş sarsıntısı sonrası yeni bir sarsıntı beklentisi yaşanıp yaşanmayacağı konusunda yorumlarda bulundu:

‘Bu beklenmeyen bir şey değildi. Aşağı üst 1513’den beri önemli büyük bir sarsıntının olmadığı durum.  Depremin enteresanlığı üçlü eklem etrafında iki tane sarsıntısı tetiklemiş olmasıdır. Burada üçlü eklemin nasıl çalıştığı konusunda değerli bir sarsıntıdır bu. Artık Hatay daha riskli. Adana’da olabilir. Antakya’da da olacak. Bununla ilgili vakit vermek mümkün değil. Hiçbir zelzele şu tarihte olacak demek mümkün değil. Sarsıntısı evvelce kestirmek hava durumunu kestirmek üzere değil.

Bizim bu tip felaketlere en hazırlıklı milletler ortasında olmamız lazım. Bizdeki büyük sarsıntılar çoklukla yanal atılım depremleridir. Hiçbir vakit 9,5’u bulmaz. Bizde en büyük 8 olur. Erzincan’ın 8 olduğunu söyleyenler var. 7.9 diyenler var. Doğu Anadolu fayı üzerinde olabilecek zelzeleler 7 artı bir şeyler olabilir. 8’den büyük olacağını hiç zannetmiyorum.’

Prof. Dr. Naci Görür, Kahramanmaraş zelzelesi sonrası canlı yayında isyan etti. 

‘Ben dahil tüm aklı başındaki yer bilimciler bu sarsıntının göz nazaran göre geldiğini aylar, yıllar öncesinden söyledik. Daha Elazığ sarsıntının olduğu vakit şu anda amaç Çelek, Ermenek ve Kahramanmaraş’tır. Merkezi hükümete de davette bulundum. Bilimsel datalar bunu gösteriyor diye söylemeye başladım. 2020-23 ortasında bunu söylememize karşın o bölgedeki mahallî yöneticilerden hiçbir reaksiyon almadık. Biri de ne söylüyorsunuz, demedi.

Doğu Anadolu Fayı üzerinde zelzelelerin gelebileceğini öngördük. Elazığ’da Elazığlıların bir sarsıntı kentinde oturduğunu fark etmediğini gördüm ve kentte konferanslar verdik. İnönü Üniversite’de konuşmalar yaptım, Malatya’da halka seslendim. Bunun üzerine bir proje hazırladık. Harita Genel Komutanlığı’nın işin içine sokarak proje hazırladık. Devlet Planlama’ya sunduk, TÜBİTAK’a sunduk, reddedildi.

Nedenini de söyleyeyim çok kolay bir matematik var bu işte Elazığ zelzelesi olduğu vakit Elazığ doğrultu atılımlı oldu. Bu zelzelenin kırığı Malatya’ya kadar geldi. Malatya’dan bu Kahramanmaraş’a kadar olan kısmı kırılmadı. Her doğrultu atılımlı fay kırıldığı vakit kırılmayan yerine güç transfer eder. Bu kolay gerçeğe bilimsel gerçeğe dayanarak dedik ki; ‘Şimdi Maraş bölgesi tehdit altına girdi dikkatli olun!’

Burada bir çarpıcı örnek daha vereceğim. 1999 sarsıntısı olduğu vakit 17 Ağustos’taki benim de dahil olduğum yer bilimciler dedik ki ‘Düzce’ye dikkat! Marmara’ya dikkat!’ bunu 17 Ağustos’tan çabucak sonra dedik. Biz Düzce’ye dikkat dediğimiz için Düzce’de çabucak süratli hızlı zelzeleye hazırlık yapıldı. 3 ay sonra bizim ihtarımızdan sonra zelzele geldi 7.2 hazırlık olduğu için 803 insan öldü. Marmara’yı hala bekliyoruz. Daha zelzele olmadı. Yani demek istediğim, bu bizim bilimsel ikazımız ya! ‘Adam bunu söyledi’ değil ya! Bu bilim! Bu bilimsel öngörü ve gerçekten de oluyor. Biz bunu falcılık olarak yapmıyoruz.’

‘Aslında zelzele, Kahramanmaraş, Gaziantep vilayet sonlarının birleştiği yerde oluyor. Sarsıntının büyüklüğünü 7.4 olarak verdik. Saat 04:17’de oldu. Doğu Anadolu fayı üzerinde, geniş bir alanda olan bir sarsıntı. 180 km’lik fayı kırabileceği varsayım ediliyor. Bu zelzele 17 Ağustos 1999 sarsıntısından sonra en büyük zelzele. Maalesef o büyüklükteki sarsıntısı tekrar yaşıyoruz. Daima ‘Marmara’da sarsıntı ne vakit olacak’ diyorduk. Türkiye’de yaşıyorsak maalesef bu sarsıntılara hazır olmamız gerekiyor.’

Deprembilimciler ve jeologlar sarsıntıya dair kesin gün ve saat varsayımı yapmanın imkansız olduğunu ısrarla vurguluyor. Zelzele olacak bölgelerin evvelden tespit edilebildiğini ancak vaktini söylemenin mümkün olmadığını lisana getiriyorlar. 

Kırılması beklenen ve kırıldığında bilhassa İstanbul olmak üzere Marmara Bölgesini derinden etkileyecek olan Kuzey Anadolu Fay Sınırı’nın, ne vakit kırılacağına ait bir bilgi bulunmuyor. Kahramanmaraş’ta meydana gelen sarsıntıda kırılan fay çizgisinin, Marmara Deniz’inden geçen fay çizgisiyle ilişkisi bulunmuyor. Kahramanmaraş zelzelesinin İstanbul zelzelesini tetikleyeceği söylentileri ise gerçeği yansıtmıyor.

Deprem İzleme Müdür Yardımcısı Dr. Selda Altıncı Poyraz’ın açıklaması:

‘Biz burada daima telefon alıyoruz. Göçük altında kalan vatandaşlar bize ulaşamıyor, zira telefon çizgileri çok ağır. Biz de sabahtan beri birçok telefon aldık. En çok telefonu Hatay’dan alıyoruz. Burada değerli olan artçıların aylarca devam edebileceği, kesinlikle AFAD’ın ikazlarını dinlemelerini istiyoruz. Hasar almış bina yıkılabilir mi? Artçı zelzelenin büyüklüğüne bağlı, şayet 6.7 yada 6.8 büyüklüğünde artçılar olursa doğal ki binayı yıkması kelam konusu olabilir.’

6 Şubat 2023 üssü Kahramanmaraş olan 7.7 şiddetindeki sarsıntının akabinde Kahramanmaraş ve etraf vilayetlerde artçı sarsıntılar sürmeye devam ediyor. Uzmanlar tarafından yapılan açıklamalarda, artçı sarsıntıların bir yıl boyunca sürebileceği tabir ediliyor. Sarsıntının şiddetinin büyük olması, artçıların da şiddetli olmasına yol açıyor. 

Kahramanmaraş’ta ‘fay çizgisi koptu’ savları ise gerçeklik hissesi taşımıyor. Bahis hakkında, ‘Teknoloji ve çağdaş bilime nazaran, sarsıntıların evvelce iddia edilmesi mümkün değil. Halkı paniğe sürükleyecek bilim dışı argümanlardan uzak durulmalı’ sözlerine yer verildi.

Dün akşam İçişleri Bakanı Süleyman Soylu yaptığı açıklamada, ‘Şu ana kadar en büyüğü 6.6 olan 22 artçı sarsıntı meydana geldi. 6’nın üzerinde 6 zelzele var, en büyüğü 6,6. Bir tanesi de Nurdağı’nda oldu.’ sözlerine yer verdi. Kandilli Rasathanesi tarafından açıklanan bilgilerde, sarsıntının etkilediği 10 vilayette toplam 100’den fazla artçı meydana geldiği görüldü.