Plastiklerin kullanımı kolay ancak insan sıhhatine ve tabiata ziyanı büyük. Plastik eserlerde bulunan Bisfenol A’nın (BPA-zehir tesiri yaratan ziyanlı madde) biberonlar, su damacanaları, yemek saklama kapları, besin ambalajları, hazır içecek şişeleri üzere pek çok plastik eser içinde yaygın olarak görülen kimyasal bir husus olduğunu belirten Kardiyoloji Uzmanı Dr. Demet Erciyes, pek çok sıhhat problemine yol açan plastikler hakkında az bilinen gerçekleri şöyle anlattı…
Kardiyoloji Uzmanı Dr. Demet Erciyes
Mutfağınıza sokmayın
Plastikler hafif, esnek, ucuz ve sağlam oldukları için kullanım alanı çok geniştir. Bilhassa mutfakta kullandığımız saklama kapları, yiyecek tükettiğimiz kaplar, tabaklar, kullan at üslubu çatal bıçaklar, bardaklar, su şişeleri, turşu kurulan, yazdan hazırlanan salçaların koruma edildiği plastik kavanozlar bunlar ortasında sayılabilir. Plastikteki ziyanlı hususlar sıcakta (örneğin güneş altında bekletilen damacanalarda) ve soğukta (buzdolabında bekletilen pet şişedeki suda ya da dondurucuda poşet içindeki gıdalarda) temas ettiği yiyeceklere daha fazla geçiyor. Bu nedenle kaçınılması gereken eserlerdir.
Doğada kaybolmuyor dönüp dolaşıp, yeniden bize ziyan veriyor
Plastikler yağda çözünen özellik taşıdıkları için, zehirli tarım ilaçlarını öbür ziyanlı organik kirleticileri emerek yüzeyinde taşır; tabiata karışarak öbür canlılara aktarılmasına aracılık eder. Denize atılan plastikler, deniz canlılarının onları yemelerine ve besin zinciri yoluyla insan bünyesine girmesine neden olur. Plastiklerin parçalanmasıyla oluşan çapı 5 mm’den küçük mikroplastikler, 1 mikrondan küçük olan nanoplastikler havaya, atık sularla ve çöplerle de toprağa karışır. Biz de soluyarak ya da beslenme yoluyla bu ziyanlı unsurları bedenimize alırız.
Nelere dikkat etmeliyiz?
Öncelikle yiyeceklerle temas eden plastik eserlerin kullanımından kaçınılmalı, cam, tahta ya da porselenden yapılmış eserler tercih edilmelidir. Alacağınız eser plastik ise yahut plastik kap ile satılıyorsa dikkat etmeniz gereken bir nokta var. Bu plastik eserlerin altına baktığınızda üçgen içerisinde sayılar bulunduğunu göreceksiniz. Plastikler 1’den 7’ye kadar çeşitlerine nazaran numaralandırılmaktadır. Bu numaralara nazaran tercihinizi yapmanız sıhhatiniz için değerli. Şayet üçgenin içinde 1, 2, 4 ve 5 numaraları varsa ve üzerinde BPA’sızdır (zararlı madde) yazıyorsa o eseri tercih etmeniz uygundur. Lakin 3, 6 ve 7 numaraları varsa bunlar eserlerin sıhhatiniz için ziyanlı olduğunu gösterir. Öte yandan yurtdışından gelen ucuz plastik ve polikarbonatların yapısında BPA olabileceği unutulmaması; bu eserlerin bilhassa bebek ve çocuklardan uzak tutulması gerekir.
Hangi sıhhat sıkıntılarına neden oluyor?
Tansiyonu yükseltiyor
Bilimsel araştırmalarda BPA (zararlı madde) ile tansiyon yükselmesi ortasında ilişki kurulmuştur. BPA’nın (zararlı madde) tansiyon yükselmesine sebep olduğu gösterilmiştir.
Obeziteye, kalp ve şeker hastalıklarına yol açıyor
BPA (zararlı madde) verilen erişkin farelerde yapılan çalışmalarda insülin direnci geliştiği gösterilmiştir. Böylelikle insülin direncinin akabinde bozulan şeker metabolizması ile şeker hastalığı, obezite, karın içi yağlanmada artış ve metabolik sendrom ile akabinde kalp damar hastalığı riskinde artış kaçınılmaz son olarak karşımıza çıkar.
Beyin gelişimine ziyan veriyor
Plastikte bulunan BPA’nın öğrenme azlığı ve hafıza bozukluğuna neden olabileceğini gösteren çalışmalar mevcuttur.
Kanseri tetikliyor
Plastiklerdeki BPA bileşenleri temas ettikleri besinlere geçmeye eğilimlidir. Bu vakitle olur ve ısı ile hızlanır. BPA’nın bilhassa karaciğerde kanser hücrelerinin çoğalmasını, oluşmuş kanser hücrelerinin de kolay kolay metastaza uğrayıp yayılmasını kolaylaştırdığı yapılan birçok çalışma ile gösterilmiştir.
Hormonları alt üst ediyor
Plastik içerisindeki BPA’dan etkilenerek doğan sıçan yavrularının 15. gün tiroit kıymetlerinde artış gözlemlendiği, lakin 35. günde bu pahaların olağan seviyelere geldiği gözlenmiştir. Bu çalışmada birebir vakitte BPA’nın (zararlı madde) tiroit hormon reseptörlerinin yerine bağlanıp bu hormonun olağan tesirini göstermesini engellediği de gösterilmiştir. Plastik ambalajlarda kullanılan tatsız ve kokusuz toksik bir husus olan DEHP de (Di-2-Ethyhexyl Phthalate) çocuklarda hormon bozukluğuna yol açıp, gelişimi engelliyor.
Üreme sistemini etkiliyor
Erkek sıçanlarda düşük doz BPA ile yapılan bir çalışmada erkek üreme organının tartısında azalma ile karakterize, sperm üretimi ve üreme yeteneğinde azalma gözlenmiştir. Üç ya da daha fazla sayıda düşük yapmış 45 bayan ile doğum yapmamış 35 sağlıklı bayanın karşılaştırıldığı bir çalışmada tekrarlayan düşük gözlenen bayanlarda, denetim kümesine nazaran üç kat daha fazla kan BPA seviyesi olduğu saptanmıştır.
Anne karnındaki bebeğe geçiyor
İnsanlarda yapılan bir çalışmada, 249 anne ve yenidoğan bebek ileriye dönük olarak izlenmiş. Gebeliğin 16. ve 26. haftalarında ve doğumda olmak üzere toplam üç defa idrar örneği alınmıştır. 16. hafta BPA (zararlı madde) örnekleri ile bebeklerin sonluluk ve hiperaktivite davranışları ortasında manalı bağ saptanmış ve bu bağın kız çocuklarda daha kuvvetli olduğu gösterilmiştir.
