2022 yılının son günlerini yaşarken yılbaşı kutlama hazırlıkları sürüyor. Bilhassa yılın son devrinde ülkemizde yılbaşı ve noel tartışması yaşanabiliyor. Ortaya çıkan tartışmanın ana nedeni ise yılbaşı cümbüşü ile noel gününü karıştırılmasından kaynaklanabiliyor. İki kutlama birçok kişi tarafından birebir sanılmasına karşın aslında iki farklı kutlamaya sahne oluyor.
NOEL NE VAKİT?
Noel, her yıl dünyadaki Hristiyanların çoğunluğu tarafından 25 Aralık’ta kutlanır. Kimi ülkelerde kutlamalar 24 Aralık’ta Noel arifesiyle başlar ve 25 Aralık bitimine kadar devam eder. Ermeni Kilisesi üzere kimi Doğu Ortodoks Kiliseleri, Jülyen takviminde 25 Aralık’a denk gelen 6 Ocak’ı Noel olarak kutlarlar. Hristiyanların çoğunlukta olduğu birtakım ülkelerde pratik olarak Noel tatili yılbaşı tatiliyle birleştirilir.
YILBAŞI VE NOEL FARKI
Yılbaşı kutlamaları yeni gelen yılı karşılamak emeliyle yapılır. Lakin günümüzde yılbaşı kutlamaları ile Noel Bayramı karıştırılmakta. Noel, Hristiyanlık inancında Hz. İsa’nın doğumunu kutlamak gayesi olan bir bayramdır. Noel arifesi 24 Aralık’tır ve 25 Aralık’ta başlayan bayram hafta boyunca devam eder. İngilizcede Noel manasına gelen Christmas’ta kullanılmaktadır. Ermeni Kilisesi üzere kimi Doğu Ortodoks Kiliseleri, Jülyen takviminde 25 Aralık’a denk gelen 6 Ocak’ı Noel olarak kutlarlar. Lakin genel olarak miladi takvime nazaran 25 Aralık Noel olarak kutlanır. Noel dini bir bayram özelliği taşımasına karşın ‘yılbaşı’ bu türlü bir özellik taşımamakta. Yılbaşı Türkiye dahil birçok ülkenin kabul ettiği miladi takvimin son gününden birinci gününe geçiş gecesidir. 1 Ocak bu takvime nazaran yılın birinci günüdür. Hicri Takvime nazaran ise yılbaşı Muharrem ayının 1′inde gerçekleşir. Hicri Takvim bir Ay takvimi olduğundan 354 güne denk gelir, hasebiyle Miladi takvime nazaran yılbaşı her yıl 11 gün evvel gerçekleşir.
YILBAŞI AĞACI NEDEN SÜSLENİR?
Noel ağaçları Pagan geleneklerinden gelen bir ritüeldir. Günümüzdeki Noel ağacının Almanya’nın batısından kaynaklandığı düşünülmektedir. Ortaçağda Adem ve Havva’yı canlandıran bir oyunun ana dekoru, cennet bahçesini temsil eden ve üzerinde elmaların bulunduğu bir çam ağacıydı. Adem ve Havva yortusunda (24 Aralık günü) Almanlar konutlarına bu türlü bir cennet ağacı dikerler, üzerine Komünyon’daki kutsanmış ekmeği simgeleyen ince, hamursuz ekmek kesimleri asarlardı; bunların yerini daha sonra değişik biçimlerdeki çörekler aldı. Noel mevsiminde ağaçla tıpkı odada Noel piramidi de bulunurdu. 16. yüzyılda Noel piramidi ve cennet ağacı birleşerek Noel ağacını oluşturdu.
YILBAŞI AĞACI NEDEN KURULUR?
Noel ağaçları Pagan geleneklerinden gelen bir ritüeldir.
Yaprak dökmeyen ağaçları ve çelenkleri ölümsüz hayatın simgesi olarak kullanmak, eski Mısırlıların, Çinlilerin ve Musevilerin ortak bir geleneği idi. Avrupalı paganlar ortasında yaygın olan ağaca bedel verme ya da kutsal sayma, Hristiyanlığı benimsemelerinden sonra, İskandinavyalıların şeytanı korkutup kaçırmak ve Noel vaktinde kuşlar için bir ağaç hazırlamak üzere mesken ve ambarlarını noelde ağaçlarla donatma geleneği biçiminde sürdü. Almanya’da da kış ortasına rastlayan tatillerde konutun girişine ya da içine bir Yule ağacı konuyordu.
Günümüzdeki Noel ağacının Almanya’nın batısından kaynaklandığı düşünülmektedir. Ortaçağda Adem ve Havva’yı canlandıran bir oyunun ana dekoru, cennet bahçesini temsil eden ve üzerinde elmaların bulunduğu bir çam ağacıydı. Adem ve Havva yortusunda (24 Aralık) Almanlar meskenlerine bu türlü bir cennet ağacı dikerler, üzerine Komünyon’daki kutsanmış ekmeği simgeleyen ince, hamursuz ekmek modülleri asarlardı; bunların yerini daha sonra değişik biçimlerdeki çörekler aldı. Ayrıyeten birtakım yerlerde İsa’yı simgeleyen mumlar eklendi. Noel mevsiminde ağaçla tıpkı odada Noel piramidi de bulunurdu. 16. yüzyılda Noel piramidi ve cennet ağacı birleşerek Noel ağacını oluşturdu.
İngiltere’ye 19. yüzyıl başlarında ulaşan Noel ağacı, Kraliçe Victoria’nın eşi Alman Prens Albert’in takviyesi ile bu yüzyılın ortalarında yaygınlaştı. O devirde Noel ağaçları, kollarına kurdele ve kâğıt zincirlerle asılmış mum, şekerleme ve keklerle süsleniyordu. Göçmen Almanların Kuzey Amerika’ya 17. yüzyılda götürdükleri Noel ağacı, 19. yüzyılda moda oldu. Gelenek Avusturya, İsviçre, Polonya ve Hollanda’da da yaygındı. Japonya ve Çin’e 19. ve 20. yüzyılda Amerikalı misyonerlerin tanıttığı Noel ağaçları ince işlenmiş kâğıt süslerle donatılmaya başlandı.
NOEL BABA KİMDİR?
Noel Baba, Noel arifesini Noel’e bağlayan gece konutlara gizlice girerek çocuklara armağan bıraktığına inanılan efsanevi bir kişidir. Günümüzde kır saçlı, uzun kır sakallı, koca göbekli, şirin birisi olarak resmedilir. Noel Baba efsanesinin Piskopos Nikola’yı husus alan Hollanda efsanesi Sinterklaas’a dayandığı kabul edilir. Noel Baba’nın ikram getirmesi geleneği ise İskandinav Mitolojisi’ndeki ilah Odin’e dayanır.
