Avrupa’da 2022’de sandığa giden 11 ülkede belirleyici nitelikte seçimler yapılırken kimileri uzun mühlet hükümetsiz kaldı, kimilerinde ise çok sağcı adaylar başa geçti.
Avrupa’da bu sene Emmanuel Macron’dan Viktor Orban’a kadar birçok başkan, hem kendi ülkelerinde hem kıta genelinde dinamikleri değiştirebilecek “seçim sınavı” verdi.
11 ülkede genel seçim yapıldı. Bu ülkelerden kimilerinde uzun mühlet hükümet kurulamadı.
En dikkati alımlı öge Fransa, İsveç ve İtalya’da çok sağcı adayların hatırı sayılır oylar alması oldu.
Yılın birinci genel seçimi, 26 Mart’ta Malta’da düzenlendi.
2013 yılından bu yana iktidarda olan Personel Partisi (PL), üst üste üçüncü kere genel seçimlerden zaferle ayrıldı. Robert Abela, yine başbakan seçildi.
BATI BALKANLAR VE AVRUPA BİRLİĞİ’NİN “AYKIRI” BAŞKANLARI TIPKI GÜN ZAFERLERİNİ KUTLADI
3 Nisan’da hem Sırbistan hem Macaristan’da seçim yapıldı. Biri Batı Balkanlar’da, başkası Avrupa Birliği’nde (AB) zorlayıcı tavrıyla dikkati çeken iki ülkede de mevcut başkanlar koltuklarını korudu.
Sırbistan’da yapılan seçimde, Ukrayna savaşıyla ilgili Rusya yanlısı tavır sergileyip bu konuda AB’nin yaptırımlarına katılmayan ve son devirde Kosova ile yaşadığı gerginlikle AB tarafından sık sık uyarılan Aleksandar Vucic idaresi, yine seçildi.
Macaristan’da AB’nin hukukun üstünlüğünü ihlal ettiği gerekçesiyle eleştirdiği, fonlarını kesme seçeneğini devreye koyduğu ve bunun karşılığında başta Rusya-Ukrayna konusu olmak üzere AB’ye çeşitli tehditler yönelten Viktor Orban, bir ezici seçim galibiyeti daha aldı.
Orban, 2010’da oturduğu başbakanlık koltuğunu bırakmamış oldu.
FRANSA LE PEN ZORLADI
2022, Fransa için halkın 2’si cumhurbaşkanlığı, 2’si parlamento olmak üzere 4 defa sandık başına gittiği kritik bir yıl oldu.
Aşırı sağcı aday Marine Le Pen, 10 Nisan’daki birinci cinste mevcut başkan Emmanuel Macron’un karşısına çıktı. Yüzde 50’yi geçen aday olmadığı için seçim ikinci cinse kaldı. 24 Nisan’da Macron, Le Pen karşısında galip çıktı. Lakin bu seçim, “Le Pen ve çok sağın oylarını artırdığı tarihi bir seçim” olarak kayıtlara geçti.
Fransa’da milletvekillerinin belirleneceği genel seçimlerinin birinci tipi 12 Haziran’da, ikinci çeşidi 19 Haziran’da yapıldı. İkinci kere cumhurbaşkanı seçilen Macron’un vaatlerini yerine getirebilmesi için genel seçimlerde mecliste salt çoğunluğu sağlayabilmesi ve hükümeti kurabilmesi büyük değer taşıyordu. Lakin bu, mümkün olmadı. Çok solcu Jean-Luc Melenchon’un teşebbüsüyle kurulan Nupes ittifakı, ülkenin Meclisteki birinci muhalif siyasi gücü haline gelirken, çok sağ Ulusal Birlik (RN) 89 milletvekili çıkararak “tarihi” bir sayıya imza attı.
Mecliste salt çoğunluğu kaybeden hükümetin meşruiyeti tartışma konusu haline geldi.
KUZEY İRLANDA’DA SINN FEIN’İN ZAFERİ
Kuzey İrlanda’da 5 Mayıs’taki parlamento seçimlerini, İngiltere’den ayrılıp İrlanda Cumhuriyeti ile birleşmeyi savunan Sinn Fein kazandı.
Bu sonuçla bölgenin 100 yıllık tarihinde birinci sefer İrlanda milliyetçisi bir parti, seçimde birinci sırayı alarak başbakan çıkartma talihini elde etmişti.
Kuzey İrlanda’ya özel yetki paylaşımı muahedesine nazaran, birinci ve ikinci partilerin bölgeyi birlikte yönetmesi gerekirken, seçimlerden ikinci çıkan Demokratik Birlik Partisi (DUP) ile Sinn Fein hala ortak idare oluşturamadı. Ülkede bu yıl içinde tekrar seçime gidileceği duyurulsa da şimdilik ertelenmiş görünüyor.
İSVEÇ
Aşırı sağ siyasetin İtalya’dan evvel en yakın vakitteki kazanımı İsveç’te oldu. 11 Eylül’de yapılan seçimlerde, çok sağ görüşlü İsveç Demokratlar Partisinin (SD) oy oranını yüzde 20,5’e kadar yükselterek ülkenin 2. büyük partisi durumuna gelmesi dikkati çekti.
Hükümeti kurma misyonu, ölçülü Muhafazakar Parti (M) önderi Ulf Kristersson’a verildi.
Sağ blok partiler yüzde 49,6, azınlık hükümeti ile iktidardaki sol blok partiler ise yüzde 48,9 oy aldı.
36 gün sonra sağ koalisyon hükümeti kuruldu. Çok sağcı SD de hükümete dışarıdan takviye verdiğini açıkladı.
İTALYA ÇOK SAĞIN ZAFERİ
İtalya, Başbakan Draghi’nin istifasının akabinde 25 Eylül 2022’de erken parlamento seçimlerine gitti.
Aşırı sağcı İtalya’nın Kardeşleri Partisi (FdI) ve Lideri Giorgia Meloni’nin liderlik ettiği sağ ittifak, hem Senato’da hem de Temsilciler Meclisi’nde de hükümet kuracak çoğunluk sayısını elde etti.
21 Ekim’de Cumhurbaşkanı Sergio Mattarella, yeni hükümeti kurma misyonunu Giorgia Meloni’ye verdi.
Aşırı sağcı Meloni böylelikle İtalya’nın birinci bayan başbakanı oldu.
Avrupa ülkelerinde son yıllarda yükselen çok sağ eğilimler, birinci kesin zaferini ve iktidar koltuğunu İtalya’da elde etti.
2 EKİM’DE BULGARİSTAN, BOSNA HERSEK VE LETONYA SANDIK BAŞINA GİTTİ
Bulgaristan’da son 2 yılda 5 sefer genel seçim yapıldı. 2021’den bu yana yapılan üçüncü erken parlamento seçiminin akabinde parlamentoya 7 parti girdi. Eski Başbakan Borisov’un GERB partisi oyların yüzde 25,37’sini alarak birinci sırada yer aldı. Üyelerinin çoğunluğunu Türk ve Müslümanların oluşturduğu Hak ve Özgürlükler Hareketi Partisi, ülkenin üçüncü en büyük siyasi gücü oldu. Fakat hükümetin hala kurulamadığı ülkede partiler, erken seçimin kaçınılmaz olduğunu düşünüyor.
Bosna Hersek’te kanton, entite ve ulusal parlamentolar ile Devlet Başkanlığı Kurulu üyelerinin belirlendiği seçimde Devlet Başkanlığı Kurulunun Boşnak üyesi Denis Becirovic, Hırvat üyesi Zeljko Komsic ve Sırp üyesi Zeljka Cvijanovic oldu.
Bosna Hersek’in iki entitesinden biri olan Sırp Cumhuriyeti (RS) Başkanlığı için Milorad Dodik oyların çoğunluğunu aldı. RS’deki muhalefet partileri seçimlerin tekrarlanmasını talep ederken bunu destekleyen binlerce kişi sokağa döküldü. Oylar yine sayıldı fakat sonuç değişmedi.
Letonya genel seçimlerinde en çok oyu, Başbakan Krisjanis Karins’in iktidardaki Yeni Birlik Partisi aldı, Karins tekrar başbakan seçildi. Rusya-Ukrayna Savaşı, etnik Rus azınlık problemindeki fikir ayrılıkları ve yüksek güç fiyatlarıyla gelen ekonomik telaşların ortasında gerçekleşen seçimde, Rusya yanlısı Ahenk Partisinin yalnızca yüzde 4,8 oy alması dikkati çekti.
SLOVENYA
23 Ekim’de yapılan cumhurbaşkanlığı seçimi, adayların yüzde 50’nin üzerinde oy alamaması nedeniyle ikinci çeşide kaldı.
Slovenya Korsan Partisi ile Avrupa Yeşiller Partisinin takviyesini alan bağımsız aday Pirc Musar, oyların yüzde 53,86’sını alarak ülkenin birinci bayan cumhurbaşkanı seçildi.
DANİMARKA
Danimarka, Rusya ile Ukrayna ortasındaki savaşın tetiklediği güvenlik kaygılarının ve güç krizinin tırmandığı bir periyotta planlanandan 7 ay evvel yapılacak erken genel seçimler için 1 Kasım’da sandık başına gitti.
Başbakan Mette Frederiksen’in Toplumsal Demokratlar Partisi en fazla oy alan parti olurken onu destekleyen merkez sol ittifakı da parlamentoda çoğunluğu elde etti.
Sosyal Demokratlar, son 20 yılda aldıkları en yüksek oran olan yüzde 27,5 ile tekrar parlamentonun en büyük kümesi oldu. Lakin Frederiksen başkanlığındaki hükümet, 42 gün sonra kurulabildi. Ülkede 44 yıl sonra birinci kere sağ ve sol partiler bir ortaya gelerek koalisyon hükümeti oluşturdu.
“2022’NİN EN BELİRLEYİCİ SEÇİMİ İTALYA’NINKİYDİ”
İtalyan çok sağından evvel Fransa, İsveç, Hollanda üzere öbür Avrupa ülkelerinde çok sağ partiler yükseliyordu. Fakat çok sağ, birinci kere İtalya’da büyük ortak olarak iktidara gelmiş oldu.
Avrupa’daki “seçimler yılını” pahalandıran Brüksel merkezli fikir kuruluşu Avrupa Siyasetleri Merkezi (EPC) analisti Perle Petit, “En belirleyici seçim, Meloni’nin çok sağ partisinin en çok oyu aldığı ve ülkenin birinci çok sağ önderli koalisyonunu oluşturduğu seçimdi” dedi.
Sonucun tek başına tahlil edildiğinde şaşırtan olmadığını belirten Petit, “Avrupa genelinde oy sandıklarında ve parlamentolarda çok sağın ağırlaştığını görüyoruz. Meloni üzere siyasetçiler aniden ortaya çıkmıyor. Bu eğilim, yeni değil. Telaş verici olan, bunun Avrupa çapında olması ve sürat kazanması.” diye konuştu.
Petit, şunları kaydetti:
“Bu yıl, birçok ülkede çok sağ telaffuzun, ana akım siyasi tartışmalara katıldığını, böylelikle normalleştirildiğini gördük ve siyasette merkezden sağa hakikat eksen kaymasına şahit olduk. İtalya seçimlerinin gösterdiği şey, popülist telaffuzun, kısmen Avrupa’nın karşı karşıya olduğu krizlere bir reaksiyon olarak başarılı olduğu ve bu nedenle Avrupa’daki istikrarın ağır bir biçimde sağa yanlışsız kaydığıydı. Bu eğilim devam ederse daha az özgür, daha az eşitlikçi bir Avrupa ve azınlık ve göçmen hakları üzere demokratik kıymetlerin tehlikede olduğunu göreceğiz.”
