Adıyaman Üniversitesi Fen- Edebiyat Fakültesi Biyoloji Kısmı’nda doktora yapan Şener Özcan, Besni ilçesi civarında yaptığı saha çalışması sırasında, Sugözü Kanyonu’ndaki kalker uçurum duvarlarından topladığı çan çiçeğinin öteki çeşitlerden farklı olduğunu görünce Ege Üniversitesi Fen Fakültesi Biyoloji Kısmı Botanik Ana Bilim Kolu Öğretim Üyesi Prof. Dr. Hasan Yıldırım’dan takviye istedi.
Detaylı morfolojik çalışmalar sonucu bitkinin, şu ana kadar dünyada keşfedilmemiş yeni cins olduğu kanısına varıldı. Bu yeni tipe ait akademik makale hazırlanıp, bilim dünyasına tanıtıldı. 15 Kasım’da yayımlanan makalede, bitki bilimsel olarak ‘Campanula adiyamanensis’, Türkçe ise ‘Adıyaman çanı’ olarak isimlendirildi.
KALKER KAYALARIN ÇATLAKLARINDA GÖRÜLDÜ
Yeni tipe ait bilgi veren Prof. Dr. Hasan Yıldırım, “Şener Özcan, Adıyaman Besni ilçesinde Sugözü Kanyonu’nda uçurum duvarlarda kalker kayalarının çatlaklarında yer alan bu bitkiyi görüyor. Bu bitkinin enteresan bir bitki olduğunu düşünerek, bana yönlendirdi. Yaptığım çalışmalarda nitekim de bitkinin dünya literatürde görülmemiş olan bir çeşit olduğunu tespit ettim. Birlikte ortak bir çalışma yaptık ve bilimsel makalesini 15 Kasım tarihinde yayınladık. Böylece bu yeni tipi, bilim dünyasına tanıtmış olduk. En yakın akrabası olan çan çiçeği Malatya Levent Kanyonu’nda bizler tarafından 2013 yılında keşfedilen ‘Levent çanı’ olarak bilinen bitkiye yakındır. Bilhassa uzun ince yaprakları, çiçeklerinin renk açısı ve tüy tipinden birçok farklılıkla yakın akrabasından da ayrılıyor” dedi.
Prof. Dr. Yıldırım, “Çok ince, nahif bir imajı var. Bu bitkinin genel olarak bulunduğu ortam; bir kanyon içi. Suyun aktığı, nemli bir ortam. Sıkıntı şartlarda yaşayan bir bitki. Mavi büyük çiçekleriyle göze çarpıyor. Bulunduğu alan küçük bir kanyon. Bu kanyonda yaklaşık olarak 200 kadar birey yahut kök bulunuyor. Bu epeyce hudutlu bir sayı. Bu alanda önemli manada bitkinin habitatı üzerine tehditler var. Birincisi, bu alandaki kanal genişletme çalışmaları ziyan veriyor. İş makineleriyle yapılan tahribat, kaya duvarlarındaki bitkinin habitatının bozulmasına neden oluyor. Değişik bir tehdit de insanlardan geliyor. Yakın bir uzaklıkta mesire alanı mevcut ve beşerler bu alanda piknik yapıyor. Şu ana kadar hiç rastlanmayan biçimde, çan çiçekleri tatları beğenilen olmayan bitki kümesinde olmasına karşın tüketildiğine dair bilgi aldık. Bu mevzuda çok dikkatli olunması gerekiyor. 200 kadar bireye sahip Adıyaman çan çiçeğimiz şimdi bilim dünyasına tanıtılmışken, yöre halkının bu hususta çok titiz davranması gerekiyor. Bu bitkinin müdafaası büyük kıymet arz ediyor” diye konuştu.
‘TÜRKİYE, ÇAN ÇİÇEKLERİ AÇISINDAN GEN MERKEZİ’
Bitkinin kullanım alanlarıyla ilgili araştırmaların devam ettiğini belirten Prof. Dr. Yıldırım, “Bitkinin hangi alanlarda, kullanılabileceği net olarak şimdi ortaya konmamıştır. Lakin temel olarak çan çiçeğinin özelliğinden ötürü süs bitkisi kullanım açısından önü açık bir küme. Türkiye çan çiçekleri açısından nitekim bir gen merkezi. Dünyada 420 tane çan çiçeği varken, ülkemizde bu bitkiyle birlikte 132 tane çeşidimiz oldu. Bunlardan 69 tanesi ise endemik bitki. Bu, büyük bir potansiyel. Bu potansiyeli kullanabilirsek süs bitkisi açısından değerli bir rezerve sahibiz” dedi.
