[ad_1]
Doğu Anadolu Fay çizgisi üzerindeki Erzurum’da geçmişte meydana gelen sarsıntıları tespit etmek üzere Erzurum Teknik Üniversitesi Mühendislik Fakültesi İnşaat Mühendisliği Kısmı Dr. Öğretim Üyesi Dilek Okuyucu, doktora tez çalışması yapan Dursun Burak Özdoğan, öğrencileri Sena Refayeli, Merve Bayraktutan, Dilruba Söğüt, Emirhan Nuri Bektaş, Ayça Genç, Hilmi Karadayı ve Muhammet Ali Güzelbaba ile tarihi yapıları incelemeye aldı.
Erzurum Kalesi, Ulu Cami, Lala Paşa Camii, Üç Kümbetler üzere onlarca tarihi yapıtta çalışma gerçekleştiren grup, sensörler yerleştirdikleri yapılardaki hareketliliği takibe aldı.
Yaklaşık 3 yıl süren çalışmada kent merkezindeki tarihi yapıtların geçmişteki sarsıntılarda aldıkları hasarları da inceleyen Okuyucu ve arkadaşları çalışmasını sürdürüyor.
“BİNALAR DEĞERLİ BİLGİLER VERİYOR”
Erzurum Kent Arşivi Müzesi’nde tarihi yapılarla ilgili yaptığı çalışmalar hakkında bilgi veren Dr. Öğretim Üyesi Dilek Okuyucu, “Yapılar sarsıntıyla alakalı çok kıymetli bilgiler veriyorlar. Biz çok özel bir prosedürle binalardan bilgi alıyoruz. Tarihi yapılara gidip binaların sıhhatini belirlediğimiz özel bir metot ile alıyor, bir nevi binaların nabzını alıyoruz.
Amacımız şu; esasen zelzele çok şimdiki, herkesin korktuğu bir şey. Biz sarsıntıların ilerde yıkıma yol açmaması için bölgenin geçmişini bilmek zorundayız. Bölgenin geçmişinde neler olmuş, ne cins zelzeleler var, bunları bilmemiz lazım. Bunları da bize söyleyen ayaktaki tarihi yapılar. Tarihi yapılar sarsıntıların şahidi, sarsıntılarla alakalı bize değerli şeyler söylüyorlar.
Erzurum, bulunduğu yer itibariyle sarsıntı tehlikesi epey yüksek. Geçmişte bölgede olan sarsıntıları sayılara dökerek gelecekte olması mümkün zelzeleler hakkında bilgiler çıkarmak ve ona nazaran bina tasarlayarak yeni yapılar yapılsın istiyoruz ki ilerde zahmete düşmeyelim” diye konuştu.
“110 YILDA BİN CİVARINDA DEPREM”
Palandöken, Pasinler ve Erzurum fayı bulunan kentte, son 110 yılda 3 ve üzeri bin civarı zelzelenin meydana geldiğini söz eden Okuyucu, “İçerisinde 5, 6 üstü olan, 7’ye yakın olan sarsıntılar var. Kenti büsbütün yıkan zelzeleler var. Geçmişteki zelzeleleri inceleyip gelecekte ne kadar sarsıntı olur, hangi büyüklükte zelzele olur, onu inceliyoruz.
Özel olarak çalıştığımız 1859 sarsıntısı var. Erzurum’da 1859’da bir zelzele olmuş. Büyük zelzelede kent düzlenmiş, hiçbir şey yok. Bu zelzeleyle alakalı bizim eksiğimiz, o vakit kaydedilememiş. Biz şu anda onu üretmeye çalışıyoruz. Bu büyük sarsıntının tekrar olma ihtimali yüksek. Şayet o kayıtları üretebilirsek tedbir alabiliriz.
Onu da bize tarihi yapılar söylüyor. Tarihi yapılardaki çalışmalardan o sonuçları elde edebiliyoruz. Hedef bu aslında, zelzele tehlikesini ilerde olabilecek zelzeleleri daha sağlıklı bir biçimde çıkarabilmek” dedi.
“CAMİYİ AYGITLARLA BAĞLAYIP İZLİYORUZ, TIPKI EKG ÜZERE ÇEKİYORUZ”
Erzurum’da 1840-1860 yılları ortasında 3 tane büyük sarsıntı olduğunu kaydeden Okuyucu, en yıkıcısının 2 Haziran 1859’da meydana gelen sarsıntı olduğunu söyledi.
Yaptıkları incelemede zelzelelerin tarihi yapılara verdiği ziyanı da belirlediklerini anlatan Okuyucu şunları söyledi:
“Çifte Minareli Medrese’nin 1840’daki imaj ve çizimlerinde minarelerinde onura görünüyor. Lakin 1860’dan sonraki imgelerde onura yok. 59 sarsıntısı çok önemli hasar vermiş. Biz mühendisler olarak, bu tarihi yapının şerefesini yıkan sarsıntı nasıl büyüklükte bir sarsıntı olabilir onu araştırıyoruz, yerinde gidip hesaplama yapıyoruz.
Tek başına İkili Minareli Medrese bize bilgi için yetmiyor. Çabucak yanında Üç Kümbetler var. Üç Kümbetler Saltuklu Devleti’nin buradaki izleri. Orada şöyle bir durum var. 1840’daki kubbe yapısıyla daha sonraki farklı 60-70’lerden alınan manzara çok farklı. O periyotta 59 sarsıntısı bu yapıya hasar vermiş. Hatta Buyruk Saltuk Kümbetin’in üstü taş değil, betonarmedir.
1960’da yapılmış. Kümbeti yıkabilen sarsıntı ne büyüklükte bir sarsıntı, bunun hesaplarını yapıyoruz. Bu kümbetleri yerinde ölçüp bilgisayarlı simülasyonlarını çıkarıyoruz. Yapıların da nabzı var. Şayet yapının nabzında bozukluk varsa biz diyoruz ki; sen de sağlıklı değilsin, senin de bir hasarın var. Yapılara gidip biz yapıların nabzını alıyoruz.
Bilgisayar ortamında zelzeleler uyguluyoruz. Tarihi yapıları incelediğiniz vakit, onarım, sonradan eklenen taşlar bize her şeyi söylüyor. Pervizoğlu Camisi’nin 1859 sarsıntısında kubbesi oynamış, bayağı hasar almış. Lalapaşa Mescidi etrafında hamam çeşme var, onlar yıkılmış. Caminin kendisi de ağır hasar almış.
Ulucami’nin içi betonarme. Ulucami yıkılmış, baştan yapılmış. İçinde gördüğünüz kemerlerin hepsi giydirme. Cami yeni baştan yapılmış taş giydirmeleri tarihi zannediyoruz lakin değil. Erzurum Kalesi ağır hasar görmüş, iç kale büsbütün yıkılmış. Murat Paşa Mescidi hasarlı, oma onun hasarına dair net bilgi vermiyorlar. Biz onu anlamaya çalışıyoruz.
Camiyi aygıtlarla bağlayıp izliyoruz tıpkı EKG üzere çekiyoruz. Bizim emelimiz 1859 sarsıntısını sayısal bedellere dönüştürmek. Tarihi yapılarda sarsıntıların izini sürüyorlar. Bir takım olarak çalışıyoruz Yapıların sıhhatini da bakıyoruz ileriye nasıl taşırız, nasıl hasarsız götürebiliriz. Tarihi yapılar bizim tapu senetlerimiz bunların aylakta kalması lazım.” (DHA)
Deprem,Tarihi Yapılar,Hasar,Cami,Erzurum,Depremle,Depremleri,Bilgi,Var.,Yapılar,Çalışma,Okuyucu,Sen,Bina
Haber Kaynak : Sözcü
[ad_2]
