Hacettepe Üniversitesi Fen Fakültesi Kimya Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Adil Denizli, plastiğin, çeşitli organik ya da inorganik elementlerden oluştuğunu söyledi.
Diş kaşıyıcıları, önlükler, oyuncaklar üzere birçok bebek ve çocuk eserinin üretiminde PVC yani polivinil klorür kullanıldığı bilgisini veren Denizli, “PVC başta olmak üzere plastik unsurlarda, sentetik insan üretimi bir kimyasal olan fitalatlar kullanılır. Fitalat içeren plastikler; bebek dokumacılık eserleri, bebek bakım eserleri, oyuncaklar üzere materyallerin üretiminde kullanılıyor” dedi.
Denizli, bebek ve çocuk eserlerinin içeriğinde bulunabilen başka kimyasallarla ilgili şu bilgileri verdi:
*Polietilen, oyuncak, çocuk oyun alanları, yemek kapları üzere gereçlerin üretiminde kullanılır. Polipropilen, dokumacılık eserleri, kırtasiye eserleri, plastik sandalye, masa üzere bebek ve çocuk mobilyalarının üretiminde kullanılır.
*Bunlara ek olarak Bisfenol-A kullanılarak sentezlenen polikarbonat plastikler, biberon, emzik, bebek mama kapları üzere eserlerin üretiminde; poliesterler, kumaş dayanıklılığını artırmak için bebek ve çocuk dokumacılık eserlerinde kullanılır.
*Silikonlar, emzik, biberon, önlük, oyuncak üzere gereçlerin üretiminde; poliüretanlar ise bebek, çocuk yatağı ve çocuk koltuğu imalinde kullanılır.
PVC’NİN SIHHAT ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ
PVC üretiminde kullanılan birçok hususun deveran sistemi hastalıkları, kardiyovasküler hastalıklar, hipertansiyon üzere insan sıhhati üzerinde olumsuz tesirler oluşturabildiğini anlatan Denizli, bebeklerin gelişme evresindeki beden sistemlerinin savunmasız olduğunu hatırlatarak şunları aktardı:
*Fitalatlar kolay bir formda havaya salınması ve partiküllere yapışmasından kaynaklı konut ortamındaki tozlara dahi nüfus ederek maruziyete neden olur.
*Ayrıca bebekler şampuan, losyon, pudra kullanımı ile de fitalata maruz kalırlar. Tıbbi tedavide kullanılan fitalatlar direkt kana geçebilir ve immünolojik sistem, üreme sistemi, hudut sistemi, teneffüs sistemi, deveran sistemi üzerinde olumsuz tesirler yaratır.
*Biberon, emzik, yemek kapları üzere bebek eserlerinin üretiminde kullanılan Bisfenol-A (BFA), hudut sistemi ve endokrin sistem üzerinde olumsuz tesirler oluşturmaktadır.
*Ayrıca BFA maruziyeti, immün sitem baskılanması, hormon bozuklukları, obezite, hipertansiyon üzere sıhhat sıkıntılarına neden olabilir.
Söz konusu eserlerin hakikat ve şuurlu kullanılması gerektiğini söz eden Denizli, şu tavsiyelerde bulundu:
*Ürünlerin kullanım müddetlerine dikkat edilmeli, hakikat şartlarda saklanmalı, hasar görmüş eserler uygun şeklide imha edilmelidir.
*Alternatif olarak; boya içermeyen, keskin çizgileri olmayan, muhakkak bir dereceye kadar kurutulmuş, ahşaptan, doğal kumaşlardan yapılmış, geri dönüşümlü oyuncaklar tercih edilebilir.
*Tekstil eserlerinde ise pamuk üzere doğal eserlerden yapılanlar kullanılabilir. Biberon, mama kabı, bardak üzere eserlerin cam ve porselenden yapılmış olanları tercih edilebilir. Bedende birikme yapmayan silikon üzere materyallerde emzik, diş kaşıyıcı, önlük üzere bebek eserleri tercih edilebilir.
PVC imalinde kullanılan materyallerin etrafa zararlarına değinen Prof. Dr. Denizli , şöyle konuştu:
*Bunlardan kurşun, kadmiyum üzere hususlar sızarak etrafa yayılabilir, hava, su ve toprağa ulaşarak çevresel kirliliğe neden olabilirler.
-PVC yakıldığı vakit, zehirli bir gaz olan hidrojen klorür; renksiz, uçucu, yanıcı bir sıvı olan furan ve kalıcı organik bir kirletici olan dioksin üzere kirleticiler oluşturur.
-Yine PVC üretiminde kullanılan fitalatlar sınıfından olan DEHP, plastik ile bağlanmadığı için, kolay bir formda havaya yayılarak çevresel kirliliğe neden olabilir.
Kullanım alanlarına nazaran, plastiklerin yapılarının değiştiğini, bu nedenle plastik yapılı atıkların toplanma, imha edilme ve geri dönüşüme gitme süreçlerinin farklı olduğunu lisana getiren Denizli, kelamlarını şöyle tamamladı:
*Bu süreçler uzman bireylerce, belli yerlerde ve makul prosedürler izlenerek geri dönüştürülmeli ya da imha edilmelidir. Birinci olarak atık olan plastikler hangi kümeye ilişkin ise buna nazaran ayrıştırılarak toplanmalı ve koruma edilmelidir. Daha sonra tekrar uygun şartlarda taşınarak imha edileceği tesise getirilmeli ve plastiğin imhasına uygun prosedür, uzman şahıslarca gerçekleştirilmelidir. Plastiğin yapısı uygun ise geri dönüşüm sürecine dahil edilmelidir.”
Kızılay Kartal Hastanesi Genel Cerrahi Uzmanı Prof. Dr. Alper Cihan, dünyada en sık kullanılan plastik gerecin PVC olduğunu, oyuncaklarla daima temas halinde oldukları için çocukların çeşitli sıhhat riskleri ile karşılaştıklarını bildirdi.
PVC eser üretimi etabında birtakım kimyasal hususlar ve ağır metaller kullanıldığını kaydeden Cihan, bu unsurları; antimon, klor, cıva, kurşun, kadmiyum, krom, kurşun ve selenyum halinde sıralayarak, şu değerlendirmelerde bulundu:
*Plastik oyuncaklar yaygın olarak PVC hususundan yapılır. Bu plastik türevi, astım, alerji meselelerine sebep olabilen ve merkezi hudut sistemini, cildi, karaciğeri, bağışıklık sistemini ve üreme sistemini etkileyebilen kanserojen hususlar içermektedir.
*Seçilecek oyuncakta ‘PVC içermez’ ibaresinin yer almasına dikkat edilmeli, şayet ‘PVC’ içeriyorsa bu oyuncaklar tercih edilmemelidir.
PVC ÜRETİMİNEDE KULLANILAN UNSURLAR VE ZARARLARI
Prof. Dr. Alper Cihan, PVC üretiminde kullanılan hususlar hakkında şu bilgileri paylaştı:
Klor: Hammadde olarak klor gazı kullanılmaktadır. Klor bileşenlerinin birçoğu insan sıhhati ve etraf için önemli meselelere sebep olmaktadır.
Cıva: Temel ham unsur olan klor gazının üretiminde yükle cıva kullanılmaktadır. Cıva ve bileşenleri; asetaldehit ve viniklorit üzere sentetik endüstriyel unsurların üretiminde kullanılmaktadır. Cıva bileşenlerinin birçoğunun insan sıhhati için tehlikeli olduğu bilinmektedir.
Vinil klorür: PVC üretiminde orta eser olarak vinil klorür (VC) kullanılmaktadır. Zehirli, kanserojen bir husustur. PVC üretimi esnasında atmosfere yayılan az ölçüde vinil klorür dahi hayli tehlikeli zehirlenmelere yol açar.
Etilen diklorür: PVC üretiminde orta eser olarak kullanılan etilen diklorür zehirli bir husustur. Mümkün kanserojen olduğuna dair kuşku vardır.
Fitalatlar: Plastik hususların esnekliğinin, dayanıklılığının artırılmasını sağlar. Tıbbi materyal ve oyuncak üretiminde kullanılır. Tıbbi materyaller ve teknik araçların plastik özellikte olan kısımlarında sık kullanılan fitalat türevi DEHP’dir. DEHP, üretim ve kullanım evrelerinin hepsinde insan sıhhati için ziyanlı tesirlere sahiptir. İmha edilme kademesinde tabiata da karışmaktadır.
Kurşun ve Kadmiyum: PVC, sıcağa ve ışığa hassas ve kırılgan olduğu için eseri stabilize etmek maksadıyla üretim evresinde kurşun ve kadmiyum üzere ağır metaller kullanılmaktadır. Bunların da insan sıhhati için ziyanlı olduğu bilinmektedir. (AA)
